Sẽ thật đáng tiếc biết bao khi những phong tục truyền thống tốt đẹp ấy bị mai một. Mong rằng những con người Việt hãy luôn nhớ tới những ngày lễ lớn (theo lịch Âm) của dân tộc để bày tỏ lòng biết ơn sâu nặng và hướng về cội nguồn.
Tết Nguyên Đán (1- 3/1 âm lịch)
Tết Nguyên đán hay còn gọi là Tết cổ truyền, là một ngày lễ quan trọng trong lịch của người Việt Nam. Đó được coi là khoảng thời gian vui vẻ nhất, sống động nhất và ấm áp nhất trong năm. Tết là khoảng thời gian chuyển tiếp giữa hai mùa, đánh dấu sự khởi đầu của một năm mới và sự thay đổi của vạn vật trong tự nhiên. Nó mang theo nhiều hứa hẹn và kỳ vọng về một năm mới thịnh vượng và may mắn. Quan trọng hơn, Tết là dịp thiêng liêng để gia đình sum họp, đoàn tụ, cùng tận hưởng những khoảnh khắc thú vị của những ngày đầu tiên của năm mới.
Những hối hả, tất bật của cuộc sống thường ngày sẽ được tạm gác lại để thư giãn, tĩnh tâm, hòa mình vào không khí vui tươi của lễ hội mùa xuân. Hơn nữa, Tết là thời điểm để người Việt Nam hướng về cội nguồn, tổ tiên và dành cho nhau những lời chúc tốt đẹp nhất.
Là một sự kiện quan trọng cho những khởi đầu mới, hy vọng và may mắn, cùng với những lời chúc và lời cầu nguyện chân thành, Tết Nguyên Đán mang một ý nghĩa nhân văn sâu sắc, khác biệt với các ngày lễ khác trong năm.
Tết Nguyên Tiêu (15/1 âm lịch)
Tết Nguyên Tiêu rơi vào ngày 15 tháng Giêng âm lịch, còn được gọi là ngày Rằm đầu tiên của năm mới. Ngày này được coi là lễ hội linh thiêng nhất trong năm. Mặc dù có nguồn gốc từ Trung Quốc nhưng Tết Nguyên Tiêu của Việt Nam lại có những nét độc đáo riêng. Vào ngày này, người dân Việt Nam thường đi chùa để cầu bình an, may mắn cho người thân trong gia đình, mong một năm mới an khang thịnh vượng về mọi mặt trong cuộc sống.
Vì vậy, câu nói “Lễ Phật quanh năm không bằng rằm tháng giêng” phản ánh ý nghĩa của ngày rằm tháng Giêng trong tâm thức của người Việt và thể hiện tầm quan trọng của việc lễ chùa đối với người Việt Nam. người dân trên khắp đất nước hình chữ S. Ngày nay, đêm rằm tháng giêng đã trở thành nét sinh hoạt văn hóa truyền thống của dân tộc, thấm đẫm giá trị nhân văn ở cả thành thị và nông thôn.
Tết Hàn Thực (3/3 âm lịch)
Tết Hàn Thực là lễ hội lớn tiếp theo trong lịch âm của Việt Nam, cũng du nhập từ Trung Quốc nhưng vẫn mang những nét đặc trưng riêng của Việt Nam. Người ta đã sáng tạo ra một món ăn đặc biệt cho ngày này gọi là bánh trôi hay bánh chay, có hương vị thanh khiết, tươi mát, được làm từ bột gạo nếp, nhân đậu đỏ và đậu xanh. Những thức ăn này được dâng cúng như một hình thức tỏ lòng thành kính với tổ tiên, nhằm tỏ lòng thành kính nhớ về cội nguồn và công ơn sinh thành dưỡng dục của người đã khuất.
Bánh trôi, bánh chay đã trở thành nét đẹp văn hóa trong ẩm thực truyền thống Việt Nam. Ngoài ra, các món ăn này còn được cung cấp trong các lễ khác như Lễ hội Hai Bà Trưng mùng 6 tháng Ba ở làng Hát Môn (Phúc Thọ – Hà Tây), Giỗ tổ Hùng Vương mùng 10 tháng Ba, Lễ hội Phủ Giầy ở Tháng ba lễ vía Thánh Mẫu.
Tương truyền rằng nguồn gốc của loại bánh này có từ thời Hùng Vương, người ta làm bánh để tưởng nhớ sự tích Âu Cơ bọc trăm trứng, bánh tượng trưng cho 50 quả trứng nở ra 50 người con theo mẹ lên núi (bánh trôi) và 50 quả trứng kia nở thành 50 người con theo cha xuống biển (bánh chay).
Giỗ Tổ Hùng Vương (10/3 âm lịch)
Giỗ Tổ Hùng Vương hay Lễ hội Đền Hùng hay Quốc giỗ là một ngày lễ của Việt Nam. Đây là lễ hội truyền thống của người Việt Nam để tưởng nhớ công ơn dựng nước của Hùng Vương. Lễ hội truyền thống được tổ chức hàng năm vào ngày 10 tháng 3 âm lịch tại Đền Hùng, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ và được người Việt trên khắp thế giới tổ chức.
Giỗ Tổ Hùng Vương là lễ hội lớn nhằm tưởng nhớ, tri ân công đức dựng nước của các Vua Hùng, những vị vua đầu tiên của dân tộc. Từ xa xưa, ngày giỗ Tổ Hùng Vương đã có một vị trí đặc biệt trong tâm thức người dân Việt Nam.
Câu ca dao “Dù ai ngược xuôi/ Nhớ ngày giỗ Tổ mùng mười tháng ba” giàu tình nghĩa đã vang vọng trong tâm thức hàng triệu người Việt Nam từ hàng ngàn năm nay. Hàng ngàn năm nay, cứ đến ngày mồng mười tháng ba, người dân đất Việt lại nô nức trẩy hội Đền Hùng ở Việt Trì, Phú Thọ. Đây là ngày hội chung của toàn dân, ngày mà mọi trái tim dù đang sinh sống và làm việc ở những nơi khác nhau vẫn đập chung một nhịp, mọi ánh mắt đều nhìn về một hướng. Toàn dân nhớ về cội nguồn, tỏ lòng biết ơn các Vua Hùng đã có công dựng nước và các bậc tiền nhân đã vì dân bảo vệ non sông.
Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ cũng đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào ngày 6/12/2012.
Lễ Phật Đản (15/4 âm lịch)
Cách đây hàng ngàn năm, Phật giáo đã du nhập vào Việt Nam. Cho đến nay, tôn giáo này đã chiếm một vị trí quan trọng trong đời sống tinh thần của người Việt Nam và có nhiều tín đồ, những người có tâm với đạo Phật. Bên cạnh đó, quan niệm về đạo Phật cũng đã trở thành nếp sống của đa số người dân Việt Nam.
Vì vậy, Đại lễ Phật đản đã trở thành ngày lễ lớn của cả nước, được Giáo hội Phật giáo Việt Nam tổ chức trọng thể để hòa chung niềm vui của nhân dân toàn thế giới kỷ niệm ngày Đức Phật đản sinh. Vào ngày này, những người theo đạo Phật không sát sinh, mọi người đều ăn chay, dọn dẹp nhà cửa và trang hoàng bàn thờ Phật thật đẹp. Họ tham gia lễ tắm Phật, đi chùa làm việc công đức, nghe thuyết giảng về cuộc đời… để tâm hồn thanh tịnh.
Nhiều người còn phóng sinh cá, chim… để tạo niềm vui, ban sự sống cho muôn loài. Đó cũng là một cách thành kính cầu bình an, sung túc cho cả gia đình.
Tết Đoan Ngọ (5/5 âm lịch)
Bên cạnh lễ Phật Đản, Tết Đoan Ngọ cũng là ngày lễ lớn trong năm theo âm lịch của nước ta. Dân gian còn gọi ngày Tết Đoan Ngọ bằng cái tên dân dã là Tết diệt sâu bọ vì trong giai đoạn chuyển mùa, chuyển tiết, dịch bệnh rất dễ phát sinh nên vào ngày này người dân có nhiều tục trừ trùng phòng bệnh.
Mâm cúng Tết Đoan Ngọ của người Việt thường có hoa quả, bánh tro, rượu nếp để diệt trừ sâu bọ và xua đuổi bệnh tật. Bên cạnh đó, đây cũng là dịp để các thành viên trong gia đình sum họp đầm ấm và cúng lễ để đánh dấu một thời tiết mới, mừng sự trong sáng, quang đãng và đồng thời để cầu bình an.
Lễ Vu Lan (15/7 âm lịch)
Trong tâm thức của mỗi người Việt Nam, lễ Vu Lan (15/7 âm lịch) từ lâu đã trở thành ngày lễ quan trọng, không thể thiếu trong đời sống tâm linh của người Việt. Đây là dịp để nhắc nhở con cháu về công ơn sinh thành dưỡng dục của ông bà, cha mẹ, tổ tiên cũng như những đóng góp to lớn của các anh hùng dân tộc, người có công với đất nước.
Đó còn là sự giáo dục tinh thần nhân văn theo văn hóa Phật giáo “từ bi, hỷ, xả”, “vô ngã, vị tha”, “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”,… Những ngày này, ngoài việc đi chùa để cầu bình an, người dân khắp nơi cũng làm cơm cúng đồ mã cho tổ tiên. Đối với những người con còn mẹ sẽ tặng mẹ một bông hồng để tỏ lòng hiếu thảo.
Lễ Vu lan là dịp để nhắc nhở con cháu về công ơn sinh thành dưỡng dục của con cháu ông bà, cha mẹ, tổ tiên cũng như công lao to lớn của các vị anh hùng dân tộc đã có công với nước.
Tết Trung Thu (15/8 âm lịch)
Tết Trung thu là một ngày lễ lớn trong năm theo âm lịch ở Việt Nam dành cho trẻ em. Trải qua hàng nghìn năm, con người luôn tin rằng giữa con người và mặt trăng có mối quan hệ với nhau. Trăng có lúc tròn lúc khuyết, đời người có vui có buồn, đoàn tụ, sum họp hay chia ly. Từ đó, trăng tròn là biểu tượng của sự sum họp và Tết Trung thu còn được gọi là tết đoàn viên.
Vào ngày này, theo phong tục Việt Nam, mọi thành viên trong gia đình đều mong muốn được quây quần bên nhau để cúng gia tiên. Khi màn đêm buông xuống, mặt đất tràn ngập ánh trăng, làng xóm quây quần uống chè xanh, ăn bánh, bày hoa quả bánh kẹo cho trẻ em vui chơi, rước đèn, múa lân, trông trăng, phá cỗ,. ..
Tết Táo Quân (23/12 âm lịch)
Tết Táo Quân hay còn gọi là Tết Ông Công ông Táo cũng là một cái Tết mang đậm truyền thống tâm linh không thể thiếu của Việt Nam. Tết Ông Công ông Táo diễn ra vào ngày 23 tháng Chạp hàng năm. Theo truyền thuyết, vào ngày này, ông Công ông Táo của mỗi gia đình sẽ về chầu trời để báo cáo mọi việc trong một năm đã qua.
Vì vậy, vào ngày này, mọi gia đình đều làm cơm cúng và bày mã Táo Quân để tiễn ông Táo về trời. Điều này thể hiện lòng biết ơn, sám hối của người dân đối với những việc làm sai trái của người dân đối với thần linh trong cả năm. Ở Việt Nam, vào ngày này, người dân thường mua cá chép để phóng sinh.
Lễ Tất Niên (29/12 hoặc 30/12 âm lịch)
Ngày lễ lớn cuối cùng trong năm theo âm lịch ở Việt Nam và cũng là ngày cuối năm chính là Lễ tất niên (hay còn gọi là tiệc tất niên). Đây là phong tục tập quán lâu đời và nét đẹp văn hóa của người Việt Nam để đánh dấu thời khắc kết thúc năm cũ và chào đón năm mới. Nếu đầy tháng thì lễ hội này diễn ra vào ngày 30 tháng Chạp, còn nếu đầy tháng thì vào ngày 29 tháng Chạp. Nhà cửa bây giờ được trang hoàng lộng lẫy với đèn nháy, hoa tươi, cây cảnh để chuẩn bị đón Tết.
Vào ngày này, mọi người thường quây quần bên nhau làm cơm cúng tất niên và tổ chức tiệc ăn mừng, cùng nhau nhìn lại một năm đã qua, rồi cùng nhau đợi đến thời khắc giao thừa để chào đón năm mới. Sau một năm bận rộn học tập, làm việc, chạy đua với cuộc sống, tất cả cùng nhau tận hưởng không khí ấm cúng, vui vẻ bên cạnh những người thân trong gia đình.
