Ông Lốt là ai?
Hàng cuối cùng trong thần điện Tứ Phủ Công Đồng là hai vị thần rắn, gọi chung là Ông Lốt. Nếu như Quan Ngũ Hổ đại diện cho chốn sơn lâm thì Quan Lốt là biểu tượng của thủy thần miền sông nước.
Nhị vị xà thần màu xanh lá và màu trắng, lần lượt có các danh xưng: Thanh Xà Đại Tướng Quân và Bạch Xà Đại Tướng Quân. Xà Thần hoặc đặt cùng ban thờ Ngũ Hổ ở hạ ban, hoặc được vắt ngang trên xà nhà của điện thờ Tứ Phủ. Ông Lốt phụng sự Thánh Mẫu và ban công đồng, chịu trách nhiệm canh gác đền phủ, trấn giữ đường âm, đường sông nước, trừ ma diệt quỷ.
Trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ Phủ còn có một vị Lốt đặc biệt khác, danh xưng Tam Đầu Cửu Vĩ. Đó là một thần rắn ba đầu chín đuôi, là thú cưỡi của một số vị Quan Lớn, Quan Hoàng như Quan Lớn Đệ Tam, Quan Hoàng Cả…
Ông Lốt có ngự đồng không?
Thanh Xà, Bạch Xà rất hiếm khi về ngự đồng. Khi về ngự, ngài nằm dại ra sập, úp bụng xuống đất và quẫy qua quẫy lại, đu đưa đầu lên xuống để bái Vua Cha, Thánh Mẫu, phun rượu bốn phương để khai quang, hiến tửu bằng cách liếm đĩa rồi xa giá hồi cung.
Xà thần được thờ ở hầu hết tại các đền, các điện Tứ Phủ, tuy nhiên ngài cũng có đền thờ riêng. Nổi tiếng là 3 ngôi đền gồm Đền Cấm Tuyên Quang, đền Canh Nghệ An và Miếu xà Thần Gia Lai.
Hầu giá Thanh Xà, Bạch Xà
Sau khi hầu xong giá Ngũ hổ, cung văn kiều thỉnh Xà Thần lên ngự. Khi ngự đồng sẽ hầu nằm dại ra sập công đồng và úp bụng xuống đất, đồng thời quẫy đi quẫy lại. Tứ trụ sẽ hộ giá Thanh Xà hoặc Bạch Xà tung khăn bỏ ra một bên. Tứ trụ có thể trùm khăn phủ diện lên lưng của Đồng để biểu tượng Ngài đang ngự, hoặc trùm vải trắng để đại diện Bạch Xà, vải xanh đại diện Thanh Xà. Rồi Tứ trụ đút bó nhang được gói bằng lá trầu vào mồm ông Rắn. Đồng đu đưa đầu lên lên xuống xuống để ra hình thức bái Vua Mẫu, phun rượu vào bốn phương năm hướng để khai quang. Sau đó Tứ trụ đổ rượu ra đĩa, dâng Ông Rắn, ông Rắn hiển tửu bằng cách liếm đĩa. Sau đó xa giá hồi cung.
Bài trí ông Lốt trong điện thờ
Có thể bài trí Thần Xà trong Điện thờ tứ phủ theo 3 cách:
– Cách 1: Thần Xà được đặt cùng Ngũ Hổ ở gầm Ban Công Đồng
– Cách 2: Thần Xà được vắt ngang trên Ban Công Đồng
– Cách 3: Thần Xà được vắt trên Xà nhà của Điện thờ Tứ phủ.
