Phong tục tập quán
Lễ ăn hỏi
Đây là dịp cho những nam nữ thanh niên gặp gỡ, giao lưu, thông qua những làn điệu dân ca, những trò chơi dân gian các đôi sẽ tự tìm cho mình đối tượng thích hợp. Khi tình yêu nảy nở đến độ chín muồi, các đôi sẽ có lễ ăn hỏi. Bước đầu tiên là lễ dạm ngõ, lễ vật mang sang nhà gái là một đôi gà trống thiến, gạo nếp, hai chai rượu ngon, hai bên gia đình bàn bạc thấy thuận lợi mới cho ăn hỏi. Việc chọn người đi ăn hỏi phải là người có tuổi, có uy tín, mẫu mực, nói năng trôi chảy, có đủ cả vợ chồng, và người này có thể thay mặt nhà trai bàn bạc và quyết định mọi việc với bên nhà gái. Lễ ăn hỏi thường là mâm xôi gà, rượu, bánh giầy. Buổi lễ hai bên cùng bàn bạc và thống nhất quyết định nhiều vấn đề quan trọng: số lễ vật cưới, của hồi môn, ngày cưới, giờ đón dâu… Sau lễ ăn hỏi cặp trai gái này tránh mặt nhau nhằm tránh những dị nghị không tốt.
Lễ cưới
Lễ cưới thường được tổ chức từ tháng 8 đến tháng 2 âm lịch năm sau. Lễ cưới được tổ chức ở cả hai bên nhà trai nhà gái. Theo tục lệ trước ngày cưới vài hôm nhà trai thường mang đồ sính lễ sang nhà gái. Đồ sính lễ nhất thiết phải có một mảnh vải tặng mẹ vợ, gọi là rằm khấư để tỏ lòng biết ơn công nuôi dưỡng của bà mẹ đối với con gái. Nhận tấm vải rằm khấư này người mẹ đem nhuộm và khi con gái sinh con đầu lòng sẽ làm cho cháu cái địu, cái tã. Đúng ngày giờ đã định, đoàn chú rẻ bắt đầu ra cửa đón dâu. Lễ vật sang đón gồm: mâm xôi gà, rượu, chè, thuốc, tiền phong bao, vải rằm khấư… Đoàn chú rể gồm 6 đến 8 người, có ông Quan lang đứng đầu, một Pả mẻ cùng với mấy bạn trai phù rể, ông Quan lang phải là người có tài ăn nói, đối đáp, giỏi thơ ca, thuộc nhiều bài Sli, Lượn. Pả mẻ cũng là người như vậy. Bên nhà gái cũng có một Pả mẻ đi đưa dâu. Người ta tin rằng những người đưa đón dâu có tốt thì đôi vợ chồng này mới gặp may mắn và hạnh phúc suốt đời.
Cây hoa báo hiếu
Cây hoa báo hiếu là một biểu tượng thiêng liêng, ý nghĩa trong cuộc sống tâm linh của người Tày, Nùng ở Cao Bằng. Khi trong gia đình có người mất, con cháu sẽ làm cây hoa báo hiếu để tưởng nhớ và thể hiện tình cảm với người đã khuất. Đây là một trong những phong tục độc đáo mà dân tộc Tày, Nùng ở Cao Bằng vẫn gìn giữ đến ngày nay.
Cây hoa báo hiếu thường được làm thủ công bằng tay với các nguyên liệu có sẵn trong tự nhiên: tre, dây thép, dây chỉ, giấy màu và bột hồ thủ công. Một cây hoa báo hiếu gồm có ba tầng tượng trưng cho vòng đời của con người, đó là sinh ra, lớn lên và chết đi. Tầng một là mâm đế chân hoa, được làm chắc chắn bằng một miếng gỗ vuông tầm 25 – 30cm, và người Tày, Nùng quan niệm đây là tầng biểu thị cho nguồn cội, gốc rễ. Tầng hai là thân hoa với nhiều bông hoa giấy, chim muông màu sắc sặc sỡ kết thành từng dây treo xung quanh. Đây là tầng tái hiện cuộc sống sung túc, hòa hợp khi còn sống của mỗi người. Tầng trên cùng thường được dán giấy đỏ, cắt vẽ hình mặt trời và mặt trăng, thể hiện khát vọng sống của mỗi con người. Cây hoa báo hiếu là cách mỗi người biểu đạt tình cảm riêng đối với người đã khuất. Tùy vào từng vùng miền mà những họa tiết trên thân cây hoa sẽ được biến tấu để phù hợp với tín ngưỡng và phong tục.
Lễ hội
Hội tranh đầu pháo
Vào ngày 2 tháng 2 âm lịch hàng năm tại huyện Quảng Uyên, lễ hội pháo hoa được cộng đồng các dân tộc vùng Quảng Uyên và lân cận cùng nô nức chảy hội. Hội pháp hoa thể hiện tinh thần thượng võ, lôi cuốn các chàng trai khỏe mạnh từ các địa phương đến tham gia cướp đầu pháo với hy vọng giành được may mắn về cho người thân, địa phương mình. Đến với lễ hội pháo hoa của vùng đồng bào dân tộc Nùng, du khách sẽ được hòa mình vào không gian văn hóa vẫn còn mang đậm giá trị truyền thống thể hiện trên hoa văn trang phục người dân tộc, tham gia trải nghiệm quay lợn và thưởng thức các món xôi cẩm, ngũ sắc của vùng quê nơi đây.
Hội Lồng Tồng
Thường tổ chức ở những bãi đất trống, rộng hoặc trên cánh đồng vừa thu hoạch. Thời gian thưởng tổ chức vào sau tết, sau vụ mùa bội thu, bà con dân tộc thường tổ chức các trò chơi dân gian: tung còn, rước rồng, múa kỳ lân, sư tử, tranh đầu pháo thăng thiên, hát sli lượn và có các ông tào, bà then đọc lời cầu nguyện…
Hội Thanh Minh
Được tổ chức tại xã Phúc Sen, huyện Quảng Uyên. Hội do dân tộc Nùng An khởi xướng và được tổ chức vào ngày thanh minh hàng năm có ý nghĩa cầu mùa cho bản, cầu phúc cho lứa đôi.
Các ngày lễ tết
Tết Đắp Nọi
Theo tiếng Tày có nghĩa là tết Nguyên đán nhỏ. Đồng bào ăn tết vào cuối tháng giêng âm lịch. Đây chính là cái tết tiễn đưa tháng giêng.
Tết Thanh Minh
Được tổ chức vào ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch, là ngày cả nhà hoặc cả họ đi sửa sang lại phần mộ của tổ tiên. Tảo mộ thể hiện lòng tưởng nhớ biết ơn công đức của người đã mất. Vì vậy, con cháu dù ở xa đều thu xếp để về tảo mộ tổ tiên.
Tết Đoan Ngọ
Tổ chức vào mùng 5 tháng 5 âm lịch, còn gọi là tết giết sâu bọ. Rượu nếp, bánh gio là những món ăn tiêu biểu, đặc biệt là các loại hoa quả đầu mùa.
Tết Rằm tháng bảy
Được tổ chức vào 15 tháng 7 âm lịch, là cái tết lớn thứ hai trong năm. Ngoài mục đích cúng tổ tiên, người Tày, Nùng còn coi đây là dịp cúng các vong hồn người không ai thờ cúng đề hồn khỏi quấy rầy, xui khiến nên những điều không hay. Tết rằm tháng 7 cũng là dịp để các đôi vợ chồng cùng con cái về thắp hương và về thăm bên ngoại (tiếng dân tộc gọi là Pây tái). Lễ vật sang bên ngoại thường là một đến hai con vịt, rượu, bánh dợm, bánh gai, hoa quả…
