Đệ Nhị Tổ Bói: Chúa Bà Đông Cuông Lê Mại Đại Vương

Chúa Bà là vị Đệ Nhị Tổ Bói trong tam vị chúa bói của tín ngưỡng thờ Tứ Phủ ở nước ta.

Đền Chúa Bà Đông Cuông ở đâu?

Đền Chúa Bà Đông Cuông nằm tại bờ tả sông Thao cách thành phố Yên Bái 55 km, cách trung tâm huyện Văn Yên 15 km về phía Tây Bắc, thuộc xã Đông Cuông, huyện Văn Yên.

Đền thờ Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn, thờ các vị thần có công bảo vệ Tổ Quốc, nên đã được các tác giả Đại Nam Nhất Thống Chí ghi là Đền Vệ Quốc và đặc biệt là nhà bác học Lê Quý Đôn thế kỷ XVIII đã xếp đền Đông Cuông vào danh mục “Dấu tích linh thiêng”.

Với những giá trị lâu đời về văn hoá lịch sử, ngày 3 tháng 2 năm 2009, Đền Đông Cuông đã được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia.

Trên Ngàn Gió Cuốn Rung Cây
Dưới Khe Cá Lội Chim Bay Về Ngàn
Canh Khuya Nguyệt Lặn Sao Tàn
Chiếc Thoi Bán Nguyệt Khoan Khoan Chèo Vào …

Theo ghi chép của cụ Lê Quý Đôn trong “Kiến văn tiểu lục” và Thần Tích của dòng mo họ Hà coi việc giữ đền, thì ngôi đền trước đây thờ Đông Quang công chúa nổi tiếng anh linh. Đông Quang Công chúa là bà Lê Thị Kiểm, bà là vợ của ông Hà Văn Thiên, người Tày Đông Cuông được triều đình giao cho cai quản vùng Đông Cuông. Như vậy, Mẫu Thượng Ngàn nơi đây đã được hình tượng hóa bởi một nhân vật lịch sử có thật là Đông Quang Công Chúa.

Sử sách ghi lại rằng chiến công của nhiều triều đại Việt Nam đều được sự phù hộ của Mẫu Thượng Ngàn. Vua Lê Lợi chính là người đã sắc phong cho Mẫu Thượng Ngàn là Lê Mại Đại Vương. Như vậy, ở Đông Cuông, Mẫu Thượng Ngàn vừa là bậc anh linh, quyền cao tối thượng vừa gần gũi, bình dị trong hình hài một người vợ, người mẹ trần thế có lai lịch, gốc tích rõ ràng.

Hát văn hầu đồng Chúa Lê Mại Đại Vương

Văn Chúa Bà Đông Cuông 1

Anh linh hiển hách Chúa Sơn Trang
Cai quản ba mươi sáu cửa ngàn
Lúc ngự lầu son cùng phủ tía
Khi chơi núi ngọc với non vàng
Gươm thiêng một buổi ra oai phép
Loài giặc Liễu Thăng phút phá tan
Thái tổ Lê triều ban sắc tặng
Danh thơm lừng lẫy khắp Nam bang

Tam quang chiếu bao la thế giới
Vầng nguyệt soi chói lọi nam thiên
Đền thờ phong nguyệt vô biên
Gió thu dìu dặt chuông rền nhặt khoan
Trịnh niềm đan nhớ xưa tích cũ
Chốn lạc châu thuỷ tú sơn tinh
Đông Cuông công chúa giáng sinh
Giáng vào lệnh tộc phúc lành quyền cao
Miền xà thuỷ màn trao dưới trướng
Chúa giáng trần thoang thoảng mùi hương
Hồng hoà sáng khắp bốn phương
Định sinh công chúa ai đương sánh tày
Hằng chải chuốt đêm ngày dưỡng dục
Giá so bằng vàng ngọc nết na
Nhỡn tinh sao đẩu Ngân Hà
Môi son má phấn tóc đà sở vân
Giá thanh tân dịu dàng cách điệu
Đoá phù dung dương liễu nhởn nhơ
Vẻ nào mà chẳng trai lơ
Hoa xuân mới nhú nguyệt thu đương tròn
Giá so bằng kim côn ngọc lệ
Nét đan thanh ai vẽ cho bì
Gồm lo đức tính dung nghi
Giá so Tống Tử sánh bì Tề Khương
Ánh xuân quang tuổi vừa ngoại kỷ
Mãn cõi trần phút đã lên tiên
Thần thông biến hoá vô biên
Phàm trần ai biết phép tiên ẩn hình
Đông Cuông sơn thuỷ hữu tình
Chúa thường trắc giáng hiện hình bách ban
Danh tiên chúa trên ngàn lừng lẫy
Hoá phép màu đã dậy thần linh
Sắc phong thượng đẳng tối linh
Tà thần cũng phục yêu tinh hàng đầu
Khắp đâu đâu nức danh đều biết
Chúa Thượng Ngàn lẫm liệt thần cơ
Tụ Long Bảo Lạc Tam Cờ
Sông Thao sông Cả sông Bờ sông Dâu
Khắp các châu nức danh thần nữ
Tự Lê triều quốc sử còn ghi
Danh thơm Nam Bắc Trung kì
Bảo dân hộ quốc độ trì tứ phương
Sắc Lê Mại Đại Vương trường trị
Đông Cuông từ đích vị danh lam
Chim kêu vượn hót trên ngàn
Tả thời bạch hổ hữu đoàn thanh long
Dòng bích lãng nước trong leo lẻo
Giải Tô giang uốn éo xinh ghê
Thông reo trúc hoạ tứ bề
Đền thờ cao ngất trông về Bắc Kinh
Cảnh thanh tú bên ghềnh trị thuỷ
Chúa giáng trần trấn trị yêu ma
Chúa về trắc giáng điện toà
Khuông phù đệ tử khang ninh thọ trường

Văn Chúa Bà Đông Cuông 2

Tam quang chiếu bao la thế giới
Vầng nguyệt soi chói lọi Nam thiên
Đền thờ phong nguyệt vô biên
Gió thu dìu dặt chuông thiền nhặt khoan
Trịnh niềm đan nhớ xưa tích cũ
Chốn lạc châu thủy tú sơn tình
Đông Cuông công chúa giáng sinh
Giáng vào lệnh tộc phúc lành quyền cao
Điềm xà ủy màn trao dưới trướng
Chúa giáng trần thoang thoảng mùi hương
Hồng hào sáng khắp bốn phương
Đĩnh sinh công chúa ai đương sánh tày
Hằng chải chuốt đêm ngày dưỡng dục
Giá so bằng vàng ngọc nết na
Nhỡn tinh sao đẩu ngân hà
Môi son má phấn tóc đà sở vân
Giáng thanh tân dịu dàng cách điệu
Đóa phù dung dương liễu nhởn nhơ
Vẻ nào mà chẳng trai lơ
Hoa xuân mới nhú nguyệt thu đương tròn
Giá so bằng kim môn ngọc bệ
Nét đan thanh ai vẽ cho in
Gồm lo đức tính dung nghi
Giá so tống tử sánh bì tây khương
Áng xuân sang tuổi vừa ngoại kỷ
Mãn cõi trần phút đã nên tiên
Thần thông biến hóa vô biên
Phàm trần ai biết phép tiên ẩn hình
Đông Cuông sơn thủy hữu tình
Chúa thường trắc giáng hiện hình bách ban
Danh tiên chúa trên ngàn lừng lẫy
Hóa phép màu đã dậy thần oai
Sắc phong thượng đẳng tối linh
Tà thần củng phục yêu tinh hàng đầu
Khắp đâu đâu nức danh đều biết
Chúa thượng ngàn lẫm liệt thần cơ
Tụ long bảo lạc tam cờ
Sông thao sông cả sông bờ sông dâu
Khắp đâu đâu nức danh tiên nữ
Tự lê triều quốc sử còn ghi
Danh thơm nam bắc trung kỳ
Bảo dân hộ quốc độ trì tứ phương
Sắc lê mại đại vương trường trị
Đông Cuông từ đích vị danh lam
Chim kêu vượn hót trên ngàn
Tả thời bạch hổ hữu đoàn thanh long
Dòng bích lãng nước trong leo lẻo
Giải tô giang uốn lượn xinh ghê
Thông reo trúc hóa tứ bề
Đền thờ cao ngất trông về bắc kinh
Cảnh thanh tú trên ghềnh nhị thủy
Chúa giáng trần chính trị yêu ma
Chúa về trắc giáng điện tòa
Khuông phù đệ tử vinh hoa thọ trường