Sự tích Cô Bé Đông Cuông
Cô Bé Đông Cuông là một trong ba vị cô bé hầu cận Mẫu Đông Cuông trong Tứ Phủ nên cô có danh xưng là Cô Bé Đông Cuông. Cô chính là hóa thân của Cô Bé Thượng Ngàn. Cho đến nay các ghi chép về thần tích Cô Bé Đông Cuông dù chưa có đầy đủ rõ ràng, tuy nhiên theo các bản văn thì Đông Cuông chính là quê nhà của cô và cô hầu cận Mẫu Đông Cuông.
Dù thuộc dòng đài cát trâm anh nhưng cô có lòng thương người vô bờ nên luôn ra tay cứu giúp người dân. Cô được Mẫu khen là một cô bé nhu mì, nết na, thùy mị, dịu dàng, đảm đang và thường gảy đàn ngâm ca. Dù vậy, tính cô cũng rất phân minh rõ ràng. Có tội cô xử, biết tội cô tha. Người sống bất nhân, bất nghĩa cô sẽ trừng phạt nặng. Người sống hiền lương, hiếu thuận cô sẽ luôn phù hộ độ trì.
Cô là hầu cận bên Mẫu Đông Cuông nên luôn tâu với Mẫu mọi việc về nhân tình thế thái để Mẫu ban tài, ban lộc cho con nhang, đệ tử nhất tâm.
“Tiên cô bé trên ngàn lừng lẫy
Đất Đông Cuông đã dạy thần oai
Ơn Cô Bé bản mường thịnh thái
Đền Đông Cuông đức đại tối linh”
Hầu giá Cô Bé Đông Cuông
Cô bé Đông Cuông thường hay giá ngự về đồng với trang phục quần áo thổ cẩm, chân quấn xà cạp, đeo kiềng bạc, tay cầm ô và vai đeo gùi.
Khi về đồng sau khi làm lễ khai cuông lễ Mẫu, rồi múa mồi, múa ô, thực hiện các thao tác như người làm rẫy làm nương.
Căn Cô Bé Đông Cuông
Có thể nói giá Cô Bé luôn là một trong những giá hầu vui nhộn sinh động nhất trong. Những người hợp căn hợp mệnh với Cô Bé Đông Cuông thường có tính cách giống cô. Đó là nhí nhảnh, vui tươi, hòa đồng và có chút tinh nghịch như một cô bé, đôi khi cũng hơi đành hanh.
Nếu được Cô ban lộc, bản thân biết tu tâm thì sẽ làm ăn rất thuận lợi, có tài, có lộc, cuộc sống sung túc.
Đền thờ Cô Bé Đông Cuông
Đền thờ Cô Bé Đông Cuông nằm trên đường vào Đền Mẫu Đông Cuông, ở xã Đông Cuông, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái (cách thành phố Yên Bái chừng 50 km). Tại đền còn phối thờ Cô Đôi Thượng Ngàn và Cô Chín Thượng Ngàn.
Ngày trước đường lên đền Đông Cuông còn khó đi, hiện nay sau khi hoàn thành tuyến cao tốc Hà Nội – Lào Cài, thì việc di chuyển lên tới đền Đông Cuông dễ dàng và đơn giản hơn nhiều. Việc di chuyển chỉ áng chừng 2-3h đồng hồ.
Bản văn Cô Bé Đông Cuông
Nương xanh ngắt núi đồi hùng vĩ
Đền Đông Cuông tú khí chung linh
Sông Thao thác đổ trướng hình
Đông Cuông cổ tích hữu tình danh lam
Tiên Cô Bé trên ngàn lừng lẫy
Đất Đông Cuông đã dậy thần oai
Trăng in mặt nước ghềnh ngai
Chênh vênh núi đá suối đồi bao la
Tiên Cô Bé vào ra hầu cận
Việc trong ngoài cần mẫn sớm trưa
Mẫu ban coi sóc các toà
Nhờ tay Cô Bé thông già thêm xanh
Giữa giờ tý hiện hình bẻ lái
Vượt lên ghềnh thác cái thác con
Thác Chèm bắt nhịp hò khoan
Phố Lu Trái Hút lại sang Bảo Hà
Nón tu lờ lẵng hoa đủng đỉnh
Đàn ngũ âm tang tính tình tang
Đêm thanh mắc võng giữa ngàn
Bạn tiên hội họp khúc đàn giao ca
Vòng bạch ngọc tay ngà uốn khúc
Quạt thanh phong áo lục xinh ghê
Đầy ngàn hoa quả xum xuê
Mão đầu hái quả tiến về Đông Cuông
Ơn Cô Bé bản mường thịnh thái
Đền Đông Cuông đức đại tối linh
Nhấp nhô cá lượn trước ghềnh
Giếng trong lầu mát xinh xinh khác thường
Vượn ru con trên ngàn rầu rĩ
Suối gảy đàn văng vẳng êm tai
Quy thần phục trước ghềnh ngai
Lũ chim bạch hạc bày đôi đèn lồng
Giục canh tác gà rừng báo thức
Gọi hè về rạo rực tiếng ve
Mưa ngâu đóm lửa lập loè
Tiếng kêu gõ mõ tiến về cô thôn
Thuyền xuôi ngược giương buồm bẻ lái
Đội ngư phường sớm tối buông câu
Trải bao nắng nỏ mưa dầu
Hoa đào đua nở về chầu chúa tiên
Lệnh tiên nữ ban truyền các tướng
Cưỡi trên mình bạch tượng ra quân
Lệnh truyền các chúng sơn thần
Sơn trang tám tướng hộ dân trừ tà
Nghe hiệu lệnh kèn loa rạo rực
Nữ yêu tinh khiếp phục thần oai
Ơn trên giáng phúc trừ tai
Dân nhờ phúc ấy núi đồi nở hoa
