Cưới hỏi là việc trọng đại của cả một đời người, dù ở miền nào của tổ quốc, việc chuẩn bị cho lễ cưới đều phải được tổ chức thật kỹ càng và đầy đủ lễ nghi.
I. Lễ cưới hỏi ở Miền Tây Nam Bộ xưa
Theo truyền thống xưa, Lễ cưới hỏi ở Nam Bộ cũng như miền Tây sẽ có 6 lễ gọi là lục lễ bao gồm: Lễ giáp lời, Lễ thông gia, Lễ cầu thân, Lễ hỏi, Lễ cưới và Lễ phản bái.
1. Lễ giáp lời
Lễ giáp lời (lễ dạm ngõ) là lễ nghi đầu tiên trong phong tục cưới hỏi miền Tây. Khi đó gia đình bên đàn trai sẽ đến nhà đàn gái để nói chuyện trực tiếp với ông bà thông gia. Thường thì câu chuyện sẽ vây quanh chuyện tuổi tác của hai con, bàn việc hôn nhân cũng như định trước giờ cưới.
2. Lễ thông gia
Sau buổi giáp lời, họ nhà trai cũng sẽ ngỏ lời mời họ nhà gái sang nhà chơi để biết gia cảnh, nơi ăn chốn ở, để nhà gái an tâm hơn khi gả con gái của mình.
3. Lễ cầu thân
Sau khi cả hai bên gia đình đồng ý cho hai bạn trẻ đến với nhau thì họ nhà trai sẽ đem lễ vật qua cho họ nhà gái (còn gọi là lễ cho đồ hay bỏ hàng rào thưa). Ngày nay thường thì các đôi nam nữ đã được tìm hiểu trước đó nên lễ này sẽ được bỏ qua.
4. Lễ ăn hỏi
Lễ ăn hỏi là một lễ quan trọng nhất định không thể thiếu trong phong tục cưới hỏi miền Tây. Đến Lễ ăn hỏi, nhà gái sẽ treo bảng Lễ đính hôn hay Lễ đăng khoa. Các lễ nghi sẽ diễn ra theo trình tự: ông thông lễ khai trình lễ y kỳ, trình lễ khai hòa để kiến gia tiên, trình lễ thượng đăng sau khi trưởng tộc nhà trai rót rượu, lễ bái gia tiên, lễ đỡ mâm trầu, trình lễ kiếu.
Mâm lễ nhà trai trình với nhà gái thường theo sỗ chẵn, tùy theo gia đình sẽ có 4 đến 12 mâm, lễ ăn hỏi miền Tây gồm có:
– Mâm trầu cau: Số cau lẻ thường là 105 trái đi kèm 210 lá trầu (mỗi trái cau đi kèm 2 lá trầu)
– Mâm trà, rượu và nến: dâng lên các vị gia tiên, ông bà quá cố thể hiện sự tôn kính của con cháu
– Mâm xôi gấc: thể hiện sự ấm no, màu đỏ tượng trưng cho đôi lứa sắt son bền chặt. Nhằm gia đình còn có đi kèm gà luộc hoặc heo quay đất trời, bền chặt của đôi vợ chồng.
– Mâm trái cây: tượng trưng cho cuộc sống hôn nhân ngọt ngào với các loại trái cây như táo, nho, lê,…
– Khay trà rượu và Phong bì lễ: đây là tráp lễ đen có phong bì tiền đàn trai chuẩn bị để thắp hương trên bàn thờ gia tiên đàn gái.
Với những gia đình khá giả sẽ còn có thêm một tráp quần áo tặng cho cô dâu thể hiện sự quan tâm, chăm sóc của mẹ chồng dành cho con dâu tương lai của mình.
5. Lễ cưới và rước dâu
Trang trọng nhất và đông vui nhất trong phong tục cưới hỏi miền Tây Nam Bộ chính là Lễ cưới và rước dâu. Lễ cưới hay đám cưới sẽ diễn ra ở cả hai nhà dâu rể, mọi thứ được chuẩn bị hết sức công phu và kỹ càng. Nhà gái sẽ treo bảng Vu quy còn nhà trai là bảng Tân hôn, rạp cưới cũng được dựng lên hoành tráng trước sân nhà, đặc biệt là phần cổng cưới.
Trước kia, người miền Tây Nam Bộ thường dùng cây chuối, lá dừa, đủng đỉnh, hoa cau hay cây tre để làm cổng và rạp, nhìn rất đơn sơ. Dần dần để nhanh gọn người ta lại thay thế bằng những loại rạp cưới, cổng cưới bằng sắt, trang trí hoa giả đủ màu sắc. Tuy nhiên trong những năm gần đây, người ta bắt đầu trở lại với rạp cưới, cổng cưới bằng các nguyên liệu tự nhiên nhưng được thiết kế kì công rất đặc sắc, khắc họa hình ảnh rồng phượng bắt mắt đậm chất miền Tây.
Đêm trước ngày đưa dâu, gia đình, họ hàng bên nhà gái sẽ tề tựu về đông đủ gọi là nhóm họ. Mọi người sẽ cùng nhau chuẩn bị mọi thứ, cùng thống nhất của hồi môn để cho cô dâu, chọn người đưa dâu và dặn dò cô dâu những điều phải nhớ trước khi xuất giá sang nhà chồng. Nhóm họ sẽ là buổi tối nhộn nhịp, vui vẻ và chứa chan tình cảm, xem như là buổi gia đình chia tay cô dâu để theo chồng.
Trong ngày cưới, theo giờ đẹp đã định sẵn, họ nhà trai gồm có trưởng tộc, chú rể, ông bà, cha mẹ, cô dì chú bác sẽ đến nhà gái để làm lễ thành hôn và rước dâu về. Trưởng tộc và chú rể sẽ bưng khay trầu có đôi đèn, ông bà cha mẹ, họ hàng sẽ phải đi theo đôi hay số chẵn để phụ bưng khay tiệc, thường sẽ đi theo cặp 4 hoặc 6.
Hai khay cưới quan trọng trong đám cưới ở miền Tây Nam Bộ sẽ có:
– Khay trầu: có đôi đèn, bốn miếng trầu têm và bốn miếng cau tươi
– Khay tiệc: hai cái chung nhạo để rót rượu trình lễ và bình rượu lễ
Khi đến nhà gái để rước dâu, trước khi vào nhà, bên họ đàng trai phải sửa soạn lễ vật cũng như y phục lại cho gọn gàng, chỉnh tề. Trước khi bên đàng trai trình lễ, cô dâu sẽ ngồi trong phòng kín. Sau khi hai bên gia đình phát biểu, đàng trai trình lễ vật xong thì cha hoặc mẹ cô dâu mới dắt cô dâu ra mắt quan viên hai họ và trao cho chú rể.
Tiếp tục là làm lễ gia tiên, cô dâu chú rể mời trà, thuốc, trầu cau quan viên hai họ. Sau đó Cha mẹ, họ hàng của cô dâu sẽ trao quà mừng cưới cho hai vợ chồng cùng với những lời dặn dò, gửi gắm cho cuộc sống mới.
Sau khi hoàn thành hết các thủ tục xin dâu, đàng trai sẽ rước dâu về nhà, cô dâu sẽ lạy xuất giá trước khi về nhà chồng. Khi đi, cô dâu sẽ được mẹ chồng dẫn ra xe hoa và không được phép ngoái đầu nhìn lại. Theo tục lệ “cha đưa mẹ đón”, cha cô dâu sẽ là người đưa cô dâu về nhà chồng.
6. Lễ phản bái
Một nét khác lạ trong phong tục cưới hỏi ở miền Tây Nam Bộ so với các vùng miền khác là lễ phản bái, sau khi cưới ba ngày, đôi vợ chồng trẻ sẽ trở về nhà cha mẹ cô dâu, cha mẹ chú rể cũng có thể đi theo. Mang theo lễ vật là cặp vịt trống lớn và rượu. Lễ này thể hiện sự biết ơn của con rể đối với cha mẹ vợ vì đã gả con gái cho mình.
II. Lễ cưới hỏi ở Miền Tây Nam Bộ ngày nay
Ngày nay cuộc sống hiện đại hơn, mọi thứ đều được tinh giản nên hầu như lễ cưới hỏi ở miền Tây Nam Bộ ngày nay chỉ còn giữ lại 3 lễ chính đó là Lễ giáp lời, Lễ ăn hỏi và Lễ cưới.
III. Nét độc đáo thú vị ở đám cưới miền Tây
Miền Tây Nam Bộ sông ngòi chằng chịt, đời sống của người dân gắn liền với văn hóa sông nước và ngay trong lễ cưới hỏi cũng vậy. Trước kia giao thông chưa phát triển, bà con chỉ có thể rước dâu bằng tàu ghe, bằng phà. Ngày nay mặc dù đường lộ đã đến tận nhà, nhưng nhiều người vẫn chọn rước dâu bằng những chiếc tàu chiếc ghe mộc mạc, vừa độc đáo thú vị vừa góp phần giữ gìn những giá trị văn hóa trong đời sống thường nhật.
Những chiếc tàu ghe, chiếc phà rước dâu đôi khi còn được trang trí bắt mắt với hoa, bong bóng… trên đường đi cả đoàn sẽ hát hò làm náo loạn cả vùng sông nước rất vui và sôi động.
Theo phong tục cưới hỏi miền Tây Nam Bộ xưa, cỗ cưới thường có 5 món là những đặc sản của quê hương. Người ta sẽ kiêng kị các món như canh chua, canh đắng và món mắm. Bởi theo quan niệm, những món đó sẽ gợi lên đắng cay, chua chát và hôi hám, không may mắn cho ngày vui. Ngoài ra còn kiêng món cá lóc nướng trui vì nó tượng trưng cho sự cháy xém, đen đủi không tốt.
Ngoài họ hàng thì còn có bà con hàng xóm lại phụ giúp chuẩn bị tiệc cưới, đây cũng chính là nét đẹp trong phong tục cưới hỏi miền Tây Nam Bộ. Một đám cưới diễn ra thì giống như một ngày hội của cả xóm cả làng, mọi người đều tự nhiên trở nên tất bật chạy ra chạy vô, nói cười rôm rả.
Nếu có thể về miền Tây để dự một đám cưới vùng quê, các bạn sẽ cảm thấy sự nhiệt tình, hào sảng và gắn bó tình nghĩa của những con người miền Tây Nam Bộ.
