Dân tộc Việt Nam có truyền thống coi trọng gia đình và sự gắn kết con người và chuyện kết hôn được coi là việc vô cùng trọng đại và thiêng liêng. Chính vì vậy người xưa quan niệm 3 việc quan trọng nhất trong đời là: tậu trâu, cưới vợ và làm nhà.
Trước khi tổ chức lễ cưới thì cần phải làm lễ ăn hỏi. Vậy để lễ ăn hỏi diễn ra thuận lợi thì cần phải chuẩn bị những gì? thủ tục ra sao?
Lễ ăn hỏi là gì?
Lễ ăn hỏi còn có tên gọi khác là lễ nạp tài hay lễ đính hôn. Đây là buổi lễ để thông báo chính thức cho 2 họ của chú rể và cô dâu về việc 2 con người xa lạ sắp trở thành vợ chồng.
Lễ ăn hỏi là lúc hai bên gia đình chính thức hứa gả con cái cho nhau và xác định mới quan hệ mới trong hôn nhân: cô gái sẽ trở thành vợ sắp cưới của chàng trai. Đây cũng là ngày mà gia đình nhà trai mang lễ vật ăn hỏi đến để xin làm rể nhà gái.
Lễ ăn hỏi diễn ra khi nào?
Một lễ ăn hỏi trọn vẹn sẽ diễn ra trong buổi sáng hoặc sớm hơn, tùy vào từng gia đình lễ ăn hỏi có thể diễn ra sát ngày cưới 1 tháng, 1 tuần hoặc 1 ngày. Sau buổi lễ, cặp đôi sẽ chính thức trở thành vợ chồng của nhau.
Ý nghĩa của lễ ăn hỏi
Lễ ăn hỏi là một nghi thức quan trọng trong phong tục cưới hỏi của người Việt. Trong lễ ăn hỏi, gia đình nhà trai sẽ chuẩn bị lễ vật mang tới nhà gái, trước là để dâng lên ban thờ tổ tiên của nhà gái, sau là để xin phép gia đình nhà gái cho cô dâu và chú rể được nên duyên vợ chồng.
Nghi lễ ăn hỏi chính là một hình thức để hợp thức hóa mối quan hệ của đôi bạn trẻ, sau lễ ăn hỏi họ sẽ trở thành vợ chồng sắp cưới của nhau. Lễ ăn hỏi cũng là dịp để nhà trai thể hiện sự chu đáo, thành ý của mình, sự tôn trọng, biết ơn tới gia đình nhà gái đã có công sinh thành, nuôi dạy cô dâu. Bên cạnh đó, đây cũng là dịp để hai bên gia đình cùng ngồi lại để trao đổi, bàn bạc về lễ cưới chính thức sắp tới.
Lễ ăn hỏi gồm những gì?
Tùy thuộc vào từng vùng miền, phong tục của từng địa phương mà lễ vật trong đám hỏi sẽ khác nhau. Số lượng các tráp ăn hỏi cũng sẽ khác nhau tùy vào vùng miền, ví dụ như ở miền Bắc, các tráp ăn hỏi sẽ là số lẻ 3, 5, 7 hoặc 9 tráp còn ở miền Nam thì số tráp ăn hỏi lại là số chẵn 4, 6, 8 hoặc 10 tráp.
Mặc dù có sự khác nhau, tuy nhiên, lễ ăn hỏi ở cả 3 miền cũng có những nét tương đồng về các mâm lễ chính. Dưới đây sẽ là những mâm lễ cơ bản, thường thấy trong các đám hỏi ở cả 3 miền và ý nghĩa các lễ vật trong đám hỏi.
Trầu cau
Trầu cau được xem là lễ vật ăn hỏi không thể thiếu từ xưa nay trong truyền thống gia đình của người Việt. Quả cau tròn trịa cùng lá trầu xanh to tròn tượng trưng cho tình yêu son sắt mặn nồng của đôi vợ chồng.
Theo quan niệm thời xưa, trầu cau còn thể hiện tấm lòng chung thuỷ của đôi lứa nên mới quyết định đi đến hôn nhân và chung sống nhau cho đến trọn đời.
Rượu và thuốc lá
Vật phẩm này mang ý nghĩa thể hiện lòng hiếu thảo, lòng thành kín của con cháu với ông bà, tổ tiên nên cũng được xem món lễ hỏi không thể thiếu trong ngày quan trọng của đời người.
Việc chuẩn bị rượu và thuốc là trong ngày lễ ăn hỏi cũng cần được chú trọng kỹ lưỡng, không để xảy ra bất kỳ sơ xót nào.
Hoa tươi quả ngọt
Hoa thơm quả ngọt được hiểu là lời chúc phúc cho các cặp đôi sớm có con cháu đầy đàn và hạnh phúc sum vầy. Chính vì lẽ đó, hoa quả tươi cũng được xếp vào một trong những vật phẩm quan trọng không thể thiếu trong lễ ăn hỏi.
Tráp bánh ăn hỏi
Lễ vật này thường đi thành đôi như bánh cốm – bánh phu thê hay bánh chưng – bánh giầy. Sự kết hợp của cặp bánh mặn ngọt được ông cha ta gọi là cặp bánh âm dương, thể hiện sự sắt son của người phụ nữ xứng cùng sự mạnh mẽ của người đàn ông. Ngụ ý chúc phúc cho đôi uyên ương được “răng lông đầu bạc”.
Trà thơm và mứt sen
Trà trong lễ ăn hỏi mang một ý nghĩa to lớn là kính trọng và cũng là tượng trưng cho tấm lòng hiếu thảo của con cái với tổ tiên, tình cảm gắn bó như keo sơn của anh em họ hàng.
Còn mứt sen tượng trưng cho con cái – đây chính là kết tinh tình yêu son sắt của đôi lứa sau khi duyên vợ chồng. Con cái chính là sợi dây gắn kết tình cảm của cặp đôi trong đời sống hôn nhân. Vì vậy, vật phẩm này cũng đóng vai trò vô cùng quan trọng giúp cho lễ ăn hỏi được diễn ra thành công như mong đợi.
Trang phục trong lễ ăn hỏi
Nếu các cặp đôi làm đám hỏi theo xu hướng truyền thống thì cô dâu và chú rể nên chọn áo dài là phù hợp nhất. Hoặc cô dâu diện áo dài hay váy cưới, còn chú rể trong trang phục quần âu, áo sơ mi kết hợp với áo vest theo phong cách hiện đại ngày nay.
Ngoài ra, những cặp đôi cũng cần phải chú ý đến trang phục của đội bê tráp, ba mẹ và họ hàng hai bên sao cho phù hợp nhất. Điều này, cũng mang ý nghĩa đồng nhất – đồng lòng chúc phúc cho cặp đôi được vẹn tròn hạnh phúc.
Thủ tục lễ ăn hỏi
Mang lễ vật từ nhà trai sang nhà gái
Sau khi làm những bước cơ bản ở nhà trai, gia đình và họ hàng bên nhà trai sẽ di chuyển và mang tráp lễ sang bên nhà gái. Đi kèm là những thanh niên con trai chưa lấy vợ để bê tráp.
Tiếp khách nhà trai
Vì là lễ ăn hỏi, nhà trai mang sính lễ sang nên phía nhà gái sẽ có sự chuẩn bị chu đáo hơn. Sẽ là tiệc trà bánh ngọt để tiếp đón bên nhà trai sang, và khách khứa bạn bè đại diện của cô dâu chú rể.
Nhận lễ ăn hỏi
Khi nhà trai đến, bên nhà gái cũng sẽ có đội hình những cô gái chưa chồng, mặc tà áo dài thay mặt ra nhận sính lễ từ đội bê lễ nam của nhà trai.
Sau khi nhận, sính lễ sẽ được chuyển vào khu vực trang trọng mà nhà gái đã chuẩn bị trước. Nơi mà tất cả mọi người đều nhìn thấy.
Chú rể gặp mặt cô dâu
Sau khi đặt xong sính lễ, chú rể sẽ lên phòng cô dâu và dẫn cô dâu xuống. Đầu tiên sẽ là cô dâu chú rể lên thắp hương gia tiên nhà gái, sau đó cả hai sẽ xuống khu vực có mặt gia đình họ hàng của hai bên và làm những bước lễ nghi tiếp theo.
Trước khi được chú rể lên dẫn xuống, thì cô dâu không được phép ra khỏi phòng riêng của mình. Đây là điều bắt buộc.
Cử hành lễ ăn hỏi
Nhà trai sẽ cử một đại diện đứng lên phát biểu trước toàn thể họ hàng hai bên để thông báo về việc chàng trai cô gái chính thức trở thành cô dâu chú rể, và đã được sự đồng ý từ phía nhà gái.
Nhà gái cũng sẽ có đôi lời phát biểu, về việc gả con gái cho gia đình nhà trai. Sau đó sẽ diễn ra bữa tiệc ngọt thân mật của hai gia đình.
Đáp lễ (trả lễ)
Đây là một bước bắt buộc phải có trong lễ ăn hỏi của người Việt. Tức là sau khi tổ chức lễ ăn hỏi tiệc trà xong, nhà gái sẽ “trả lại” cho nhà trai một ít: chè, cau, bánh trái..
Số lễ vật còn lại nhà gái sẽ đùng dể dâng lên ban thờ, và chia nhỏ cho họ hàng làng xóm mỗi người một ít.
Bài phát biểu trong lễ ăn hỏi
Bài phát biểu trong lễ ăn hỏi của họ nhà trai
Sau khi sính lễ trao tay nhà gái sẽ đặt 1 phần sính lễ lên bàn thờ, tiếp sau đó đại diện nhà trai đứng lên phát biểu. Bài phát biểu như sau:
“Kính thưa quan viên hai họ, tôi là …, đại diện cho họ nhà trai chúc các ông bà, anh em và các cháu đã có mặt đông đủ tại lễ ăn hỏi ngày hôm nay sức khỏe dồi dào và chung vui cùng hạnh phúc của hai cháu …(tên chú rể) và … (tên cô dâu).
Trước tiên, tôi xin giới thiệu các thành viên trong họ nhà trai, (có thể có ông bà nội, ông bà ngoại, anh chị em ruột, nên giới thiệu từ cấp bậc cao xuống thấp để phù hợp với phong tục kính trên nhường dưới của người Việt Nam) đây là bố cháu, mẹ cháu, … và nhiều thành viên khác trong đại gia đình nhà chúng tôi.
Qua nhiều tháng ngày yêu nhau và tìm hiểu giữa hai cháu, và đôi bên đều mong muốn tiến tới hôn nhân, gắn bó với nhau trọn đời.
Nên theo mong muốn của hai cháu cũng như hai gia đình, hôm nay là ngày lành tháng tốt, gia đình chúng tôi có đem lễ vật gồm các tráp lễ trầu cau, hoa quả, bánh trái… đến bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đối với họ nhà gái đã chấp nhận và tin tưởng giao con gái cho gia đình chúng tôi chăm sóc.
Bên họ nhà trai chúng tôi mong rằng hai cháu sẽ có cuộc hôn nhân hạnh phúc và đôi bên gia đình cũng sẽ ngày càng gắn bó với nhau hơn.”
Bài phát biểu trong lễ ăn hỏi của họ nhà gái
Sau khi nhà trai phát biểu xong, đại diện nhà gái sẽ đứng lên đáp lại lời phát biểu.
“Kính thưa quan viên hai họ, tôi là …, đại diện cho nhà gái. Trong lễ ăn hỏi ngày hôm nay, nhà gái chúng tôi có đầy đủ các thành viên tham dự là bố cháu, mẹ cháu,… (tương tự như bài phát biểu của nhà trai) và nhiều thành viên khác đang có mặt tại đây.
Trước hết, xin gửi lời cảm ơn đến toàn thể họ nhà trai đã chuẩn bị lễ vật chu đáo tới thưa chuyện với gia đình chúng tôi.
Trước sự chân thành của nhà tôi, chúng tôi hoàn toàn vui vẻ đồng ý để hai cháu tiến tới hôn nhân. Bắt đầu từ giây phút này, hai cháu chính thức trở thành vợ chồng.
Sau này, cháu gái đã về bên đó nếu có gì sai sót mong ông bà sẽ dạy dỗ cháu nhiều hơn. Và chúng tôi cũng như tất cả mọi người ở đây chắc chắn đều mong muốn hai cháu hạnh phúc bên nhau trọn đời.
Một lần nữa tôi xin cảm ơn nhà trai và toàn thể quan khách đã đến chung vui cùng gia đình chúng tôi. Xin mời nhà trai cũng như các ông, các bà và các anh chị em xơi miếng nước miếng trầu, ăn bánh kẹo để chúc phúc cho hai cháu.”
Sau khi kết thúc, đại diện nhà trai sẽ cảm ơn nhà gái và xin phép để chú rể đón cô dâu tới chào đón và mời nước gia đình cùng các quan khách.
Cuối buổi lễ ăn hỏi
Đại diện nhà trai
Sau khi nhà gái phát biểu xong đại diện nhà trai sẽ đứng lên phát biểu: Thay mặt gia đình nhà trai, tôi xin cảm ơn gia đình nhà gái đã đón tiếp chu đáo để buổi lễ diễn ra thành công tốt đẹp. Đối với hai cháu (tên cô dâu, chú rể) nay hai cháu đã là con trong gia đình, chúng tôi hy vọng cả hai sẽ thương nhau, cùng nhau sát cánh trên con đường đời và làm tròn bổn phận con cháu với cả hai nhà. Gia đình tôi cảm ơn các ông bà cô bác đã tham dự buổi lễ hôm nay. Chúng tôi xin phép được ra về và xin hẹn gặp lại gia đình nhà gái trong buổi lễ đón dâu và lễ cưới sắp tới.
Đại diện nhà gái
Sau đó nhà gái sẽ lại quả và tạm biệt nhà trai, nhà gái cũng tiếp lời nhà trai: gia đình nhà gái cũng xin được cảm ơn nhà trai và chúng tôi cũng xin có 1 số lễ vật lại quả gửi về cho gia đình nhà trai. Như đã thống nhất, hai nhà sẽ gặp nhau trong ngày cưới sắp tới và chúng tôi xin chúc đoàn nhà trai lên đường bình an vui vẻ và hy vọng tình thông gia hai họ hai gia đình sẽ bền chặt.
