Dưới đây là những phong tục tập quán tiểu biểu của người Việt ở khắp mọi nơi trên mọi miền tổ quốc.
Giao thiệp
Tục ăn trầu
Tục ăn trầu từ thói quen đã trở thành dấu ấn văn hóa của con người Việt Nam, gắn liền với câu chuyện cổ tích Trầu Cau. Miếng trầu là hình ảnh thân thuộc xuất hiện nhiều trong đời sống sinh hoạt của người dân từ xưa. Các cụ hay nói “Miếng trầu là đầu câu chuyện” thể hiện sự hiếu khách, miếng trầu còn tượng trưng cho tình yêu lứa đôi, là sợi dây thắt chặt mối lương duyên trai gái, không những thế còn thể hiện lòng thành kính của thế hệ sau với các thế hệ đi trước nên trên mâm cỗ thờ cúng tổ tiên luôn có trầu cau,… Mặc dù hiện nay tục ăn trầu không còn phổ biến như xưa nhưng đã trở thành phong tục tập quán tốt đẹp mãi lưu giữ trong tâm trí của người Việt.
Tục ăn trầu
Hút thuốc lào
Hút thuốc lào chính là nét văn hóa của tầng lớp xã hội làng quê ở thời kỳ phong kiến Việt Nam. Hầu hết nhà nào cũng có sự hiện diện của thuốc lào. Nếu “miếng trầu là đầu câu chuyện” thì hút thuốc lào là “khúc dạo đầu” cho những cuộc tương phùng, hội ngộ.
Lễ tết
Ngày tết lớn nhất trong năm chính là Tết Nguyên Đán. Ngoài ra, còn nhiều những ngày lễ, tết đặc trưng khác.
Tết Nguyên Đán
Tết Nguyên Đán được người dân Việt Nam gọi là Tết ta để phân biệt với Tết dương lịch. Mỗi năm khi Tết đến, mọi thành viên trong gia đình được trở về sum họp dưới mái ấm, về với cội nguồn, nơi chôn rau cắt rốn.
Ngày Tết gia đình sum vầy
Trong đêm giao thừa – thời khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, các gia đình sẽ làm lễ thắp hương cúng gia tiên để đón năm mới, tiễn năm cũ qua đi, cầu may mắn, tài lộc và sức khỏe cho các thành viên trong gia đình.
Tết Nguyên Tiêu
Tết Nguyên Tiêu chính là đêm rằm đầu tiên của năm mới. Tùy vào phong tục tập quán của mỗi vùng miền mà mỗi gia đình sẽ có mâm cỗ cúng khác nhau để thể hiện lòng thành kính của con cháu với tổ tiên, ông bà, cầu nguyện một năm mới an lành và nhiều tài lộc.
Tết Thanh minh
“Thanh minh trong tiết tháng Ba
Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh”
Tết Thanh minh vào ngày 3 tháng 3 Âm lịch hàng năm, đây là dịp để con cháu hướng về tổ tiên nên con cháu cần về với gia đình để tảo mộ, sửa sang lại ngôi mộ của tổ tiên, đắp đất lên để nấm mồ được đầy đặn, làm sạch cỏ xung quanh và thắp hương, đốt vàng mã, thành tâm khấn cho những người đã mất.
Tết Đoan Ngọ
Tết Đoan Ngọ được tổ chức vào ngày 5 tháng 5 Âm lịch nhằm đánh dấu một giai đoạn mới mở đầu cho những may mắn, mùa màng được bội thu,… Trong ngày này sẽ có nhiều tục lệ khác nhau như giết sâu bọ, tắm nước lá mùi, nhuộm móng chân – móng tay, hái thuốc vào giờ Ngọ,…
Tết trung thu
Tết Trung thu được gọi là ngày Tết của thiếu niên, nhi đồng được tổ chức vào rằm tháng Tám mỗi năm. Các em thiếu nhi sẽ được rước đèn lồng, phá mâm cỗ và tặng quà,…
Tết ông Công ông Táo
Hay còn được gọi là tết Táo Quân, vào ngày 23 tháng Chạp Âm lịch hằng năm, nhà nào cũng làm lễ cúng để tiễn Táo quân về trời tâu với Ngọc hoàng một năm vừa qua của gia đình mình.
Lễ hội truyền thống Việt Nam
Các lễ hội truyền thống từ lâu đã trở thành bản sắc văn hóa dân tộc của đất nước ta. Nét truyền thống đáng tự hào này là món ăn tinh thần không thể thiếu trong mỗi trái tim con người Việt Nam. Không những thế, các lễ hội này còn thu hút bạn bè, du khách từ khắp năm châu đến trải nghiệm. Mỗi miền, mỗi tỉnh thành trên đất nước lại có những lễ hội truyền thống mang các giá trị lịch sử khác nhau.
Vùng Bắc Bộ
Lễ hội tại vùng văn hóa Bắc Bộ không chỉ là những nét phác thảo về văn hóa mà còn mang đậm tính chất tín ngưỡng tôn giáo.
Lễ hội chùa Hương
Lễ hội chùa Hương diễn ra tại xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức, thành phố Hà Nội kéo dài từ mùng 6 tháng giêng cho đến hết tháng 3 âm lịch. Trong tâm thức của người Việt, Hương Sơn được coi là cõi Phật, tại chùa Hương thờ Phật Bà Quan âm. Hội trải rộng trên 3 tuyến đó là Hương Tích, Tuyết Sơn và Long Vân. Khi đến với hội chùa Hương, du khách không chỉ đi lễ Phật mà còn được chiêm ngưỡng cảnh đẹp của núi sông, những công trình văn hóa và nghệ thuật đặc sắc như hát văn, hát chèo, các cuộc thi đua thuyền, leo núi…
Khai hội chùa Hương 2020
Từ Hà Nội, du khách có thể di chuyển đến chùa Hương bằng các phương tiện như xe máy, ô tô, xe bus đều rất thuận tiện. Giá vé thắng cảnh chùa Hương năm 2020 là 80.000 đồng một người.
Lễ hội Đền Hùng
Hội Đền Hùng thường diễn ra từ ngày 1 đến hết ngày 10 tháng 3 Âm lịch nhằm tưởng nhớ công ơn dựng nước của các vị vua hùng. Đền Hùng nằm ở trên núi Nghĩa Lĩnh, xã Hy Cương, thành phố Việt Trì của tỉnh Phú Thọ. Lễ bắt đầu bằng việc dâng hương, đồ tế lễ gồm mâm ngũ quả, bánh chưng, bánh dày nhằm nhắc lại sự tích Lang Liêu cũng như nhắc nhở lại công ơn của các vua Hùng đã dạy nhân dân trồng lúa nước. Phần trước có rước thần, rước voi, rước kiệu của nhiều làng, sau lễ tế sẽ tổ chức hát xoan ở đền Thượng, hát ca trù tại đền Hạ và các trò chơi dân gian khác.
Lễ hội đền Hùng
Đền Hùng nằm cách Hà Nội khoảng 90km, du khách có thể di chuyển bằng các phương tiện như ô tô, xe khách từ bến xe Mỹ Đình. Khi đến đền Hùng, du khách có thể chọn thuê xe điện để thuận tiện tham quan. Đặc sản tại nơi đây là các món ăn dân dã như thịt chua, tằm cọ,bánh tai, cơm nắm lá cọ, cọ ỏm chấm mắm và canh cá rau sắn.
Hội Lim
Hội Lim được mệnh danh là lễ hội truyền thống nổi tiếng của tỉnh Bắc Ninh, là hội của các làng xã cổ nằm quanh núi Lim và đôi bờ sông Tiêu Tương, thể hiện được nét văn hóa nghệ thuật và tín ngưỡng tâm linh của nhân dân xứ Kinh Bắc. Mỗi năm, Hội Lim được mở vào ngày 13 tháng Giêng âm lịch, bắt đầu bằng lễ rước với các nghi thức rước, tế lễ các thành hoàng các làng, danh thần liệt nữ của quê hương.
Hội Lim
Ngoài phần lễ, hội còn tổ chức các trò chơi dân gian như đấu võ, đấu cờ, nấu cơm, phần hát hội,… Cách những con người tổ chức hội Lim cũng có nét gì đó rất đặc biệt từ chiếc nón ba tầm, quai thao, dải yếm lụa sồi, khăn đóng,… đến cử chỉ mang gì đó rất tinh tế của người Kinh Bắc. Có lẽ bởi thế, Quan họ đã trở thành văn hóa phi vật thể, nét truyền thống đặc sắc của dân tộc Việt Nam.
Hội Gióng
Hội Gióng được tổ chức mỗi năm như thường lệ nhằm tưởng niệm và biết ơn những chiến công của người anh hùng trong truyền thuyết Thánh Gióng. Hội Gióng tiêu biểu tại Hà Nội gồm có hội Gióng Phù Đổng (đền Phù Đổng, xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm), hội Gióng Sóc Sơn (đền Sóc, xã Phù Linh, huyện Sóc Sơn),… Đây được coi là nét đẹp văn hóa đã được bảo tồn và lưu truyền nguyên vẹn qua nhiều thế hệ, thể hiện khát vọng đất nước được thái bình, nhân dân có cuộc sống đầy đủ, hạnh phúc.
Vùng Tây Nguyên và Nam bộ
Đây là khu vực có những lễ hội vô cùng độc đáo được người dân địa phương lưu truyền qua rất nhiều thế hệ.
Lễ hội cồng chiêng
Văn hóa cồng chiêng tự hào khi được UNESCO công nhận là kiệt tác truyền khẩu phi vật thể của nhân loại vào năm 2005. Tại lễ hội, các nghệ nhân sẽ biểu diễn như một dàn hợp xướng âm thanh vô cùng náo nhiệt với những nhạc cụ riêng biệt. Không đơn giản chỉ là lễ hội, văn hóa cồng chiêng được coi là hình thức tâm linh được người dân nơi đây gìn giữ và lưu truyền.
Lễ hội cồng chiêng ở Tây Nguyên
Lễ hội đâm trâu
Lễ hội đâm trâu được người dân Ba na tổ chức để chào đón năm mới, cầu cho một năm mùa màng thuận lợi. Địa điểm tổ chức lễ hội thường diễn ra tại nhà Rông. Người dân chọn một bãi đất trống để mời thần linh về chứng kiến rồi dùng trụ gỗ buộc trâu thật chặt rồi tiến hành cúng tế. Sau đó, trai tráng trong làng cầm lao đi vòng tròn để đâm trâu, mọi người đứng xung quanh cổ vũ. Thịt trâu được xẻ chia cho mọi người trong muôn làng, còn lại để uống rượu chung tại nhà Rông để thêm gắn bó, đoàn kết.
Lễ hội đua voi
Lễ hội này được tổ chức 2 năm 1 lần, thường là vào tháng 3 Dương lịch. Những chú voi khỏe mạnh nhất sẽ được tập hợp để xếp hàng đứng chờ thi như chạy đua, thi kéo cây, thi bơi sông, thi đá bóng,… vì hình thức tổ chức đa dạng nên được mọi người rất háo hức và mong chờ. Dưới bàn tay điều khiển khéo léo của người dân, các chú voi thắng cuộc sẽ được thưởng nhiều đồ ăn ngon và vòng nguyệt quế.
Lễ hội Bà Chúa xứ
Lễ hội được tổ chức vào ngày 23 đến ngày 27 tháng 4 âm lịch mỗi năm. Địa điểm tổ chức tại miếu Bà Chúa xứ ở núi Sam của tỉnh An Giang. Song song với lễ hội còn diễn ra các hoạt động văn hóa đặc sắc như múa bóng, hát bội,…
Vùng Trung Bộ
Dải đất miền Trung luôn là địa điểm diễn ra những lễ hội vui tươi, nhộn nhịp với màu sắc độc đáo.
Lễ hội đua thuyền
Lễ hội đua thuyền được tổ chức vào tháng giêng âm lịch hàng năm trên sông Hàn của thành phố Đà Nẵng với mong muốn cầu cho mưa thuận gió hòa, cuộc sống ấm no cho người dân miền sông nước. Lễ hội được diễn ra với sự góp mặt của các đội đến từ các tỉnh lân cận, các đội chuẩn bị rất kỹ lưỡng, thuyền đua được trang trí sặc sỡ với nhiều màu sắc. Mọi người bên hồ reo hò, cổ vũ trong tiếng trống náo nhiệt, vui tươi.
Lễ hội cầu Ngư
Lễ hội này được tổ chức 3 lần mỗi năm tại làng Thái Dương Hạ, thị trấn Thuận An, huyện Phú Vang của tỉnh Thừa Thiên Huế. Lễ hội cầu Ngư được tổ chức rất hoành tráng để tưởng nhớ vị thành hoàng Trương Quý Công – người đã dạy cho nhân dân nghèo khó của vùng sông nước thoát khỏi cuộc sống khó khăn.
Lễ hội Lam Kinh
Lễ hội được tổ chức vào ngày 22 tháng 8 Âm lịch hằng năm (ngày mất của vua Lê Lợi) nhằm tôn vinh vua Lê Thái Tổ, người đã có công trong việc đấu tranh giải phóng đất nước ở thế kỉ XV. Địa điểm tổ chức lễ hội tại Đền vua Lê và Đền Bố Vệ của tỉnh Thanh Hóa. Lễ hội Lam Kinh được coi là nét văn hóa cổ kính tạo nên bản sắc của dân tộc.
Lễ hội Lam Kinh ở Thanh Hóa
Trên đây là những phong tục tập quán đặc trưng, những lễ hội nổi bật đến từ các vùng miền khác nhau trên khắp đất nước Việt Nam. Có thể thấy rằng nét văn hóa của đất nước ta thật đặc sắc và tinh tế. Hi vọng bài viết sẽ giúp các bạn có thêm nhiều trải nghiệm văn hóa đa dạng của đất nước và có cho mình những chuyến tham quan, du lịch để tham gia vào những lễ hội thú vị đầy màu sắc này.
