Chùa Vẽ có các tên gọi khác là chùa Tư Khánh, chùa Cả, chùa Đông Ngạc. Khuôn viên chùa Vẽ trước kia rất rộng, nay một phần đã bị dân lấn chiếm làm vườn và xây nhà riêng. Chùa Tư Khánh thuộc hệ phái Bắc tông, tuy nhiên ngoài thờ Phật còn có thờ Mẫu theo tín ngưỡng dân gian Việt Nam.
Lịch sử chùa Vẽ làng Đông Ngạc
Chùa Vẽ (chùa Tư Khánh) làng Đông Ngạc được thành lập chính xác vào năm nào thì đến nay chưa ai biết rõ nhưng các nghiên cứu cho thấy chùa được xây dựng ít nhất cũng từ thời Lê Trung Hưng. Tấm bia trong chùa soạn khắc vào đời vua Lê Thần Tông (1653 – 1662) có ghi rõ tên ông Nguyễn Phúc Ninh và bà Trần Thị Ngọc Luân được dân làng thờ hậu vì đã đóng góp tiền, ruộng và hưng công tu sửa ngôi chùa này.
Đến thế kỷ 20, Tư Khánh Cổ Tự là ngôi chùa duy nhất ở thành phố Hà Nội được phong tặng danh hiệu “Toàn gia kháng chiến” trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1946 – 1954). Chùa Tư Khánh đã được Bộ Văn hóa – Thông tin xếp hạng là Di tích lịch sử văn hóa quốc gia vào ngày 16-12-1993.
Tổng quan chùa Vẽ (chùa Tư Khánh)
Trải qua mấy trăm năm, chùa Vẽ làng Đông Ngạc đã được trùng tu nhiều lần, gần đây nhất là vào đầu thiên niên kỷ thứ ba. Dáng dấp ngôi chùa ngày nay từ cổng tam quan đến hậu đường nhìn chung đều mang phong cách nghệ thuật kiến trúc của thế kỷ 18 – 19. Mặt bằng xây dựng theo kiểu “nội Công, ngoại Quốc”, tổng cộng có tới gần 60 gian lớn nhỏ, cổng nhìn về đất Phật ở hướng Tây-Nam.
Du khách từ phía chợ Vẽ đi một đoạn ngắn sẽ đến cổng chùa. Bước qua tam quan và chiếc cầu đá mới được làm gần đây, ta sẽ nhìn thấy ngay trước mặt là một gác chuông xây kiểu hai tầng tám mái chồng diêm với các cột trụ quét vôi trắng. Tại các góc sân có vài ngôi tháp mộ nằm rải rác.
Đến dưới gác chuông ta lại thấy ở phía trước có một phương đình cao lớn hơn, cũng xây chồng diêm nhưng không có gác, hai bên là vườn cây và một nhà khách dài. Tiếp theo phương đình, ngự trên nền cao là ngôi chùa chính có kết cấu hình chữ “Đinh”, bao gồm nhà tiền đường rộng 3 gian 2 chái và tòa hậu cung khá sâu với mái kiểu chồng diêm.
Bên phải chùa chính có một vườn tháp mộ ở giữa các lối đi rộng rãi dẫn ra ao vuông và vườn cây. Áp mặt về phía lưng hậu cung là nhà thờ Tổ, cách hàng cau và sân sau còn có nhà thờ Mẫu và nhà Tăng. Cuối cùng là hai ao tròn với tường gạch bao quanh, cạnh đó có lối đi nối thông với một cổng hậu mở ra con ngõ dẫn lên đường đê Đông Ngạc.
Chùa Vẽ (chùa Tư Khánh) hiện vẫn lưu giữ được nhiều cổ vật quý. Bên cạnh quả chuông đúc năm Đại Khánh thứ 2 (1315) đời vua Trần Minh Tông, còn có một đại hồng chung treo ở gác chuông, nặng tới 750kg và ghi niên đại Gia Long 16 (năm 1817). Lại có hai quả chuông khác nhỏ hơn cũng được đúc vào thời Nguyễn.
Ngoài tấm bia ghi niên hiệu Thịnh Đức (1653 – 1658) nêu rõ công đức của vợ chồng ông Nguyễn Phúc Ninh, trong chùa còn bày 53 pho tượng đã được tô lại và nhiều đồ thờ tự cổ. Phần trang trí chủ yếu bao gồm ba bộ cửa võng, nhang án, hoành phi, câu đối… tất cả đều có các họa tiết được chế tác công phu, tinh xảo.
