Quan Triệu Tường được tôn là Quan thứ 10 trong hàng Lục Phủ Tôn Ông và hay được thỉnh đến sau hàng Ngũ Vị Tôn Quan.
Quan Triệu Tường là ai?
Hiện thân của Quan Triệu Tường được cho là ngài Nguyễn Hoàng là người thôn Gia Miêu, xã Hà Phong, huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa. Ông là con trai thứ hai của một công thần triều Lê. Phụ thân Nguyễn Hoàng – ngài Nguyễn Kim (Cam) là người có công lớn trong tôn lập Trang tông Dụ hoàng đế húy là Ninh lên ngôi năm 1533, mở đầu kỷ nguyên Lê Trung Hưng và được vua Lê tôn làm Thượng phụ Thái sư Hưng quốc công. Sau này được triều Nguyễn tôn là Triệu tổ Tĩnh hoàng đế.
tượng Quan Triệu Tường
Sau khi phụ thân và anh trai bị đầu độc chết, Nguyễn Hoàng đã hỏi Trạng Nguyễn Bỉnh Khiêm về kế sách giữ mình. Trạng nói:
“Hoành Sơn nhất đái
Vạn đại dung thân”
Đại ý chỉ vùng đất tại dãy núi Hoành Sơn có thể dung thân muôn đời.
Nghe lời khuyên của Trạng mà tâu vua Lê xin trấn thủ vùng đất Thuận Hóa cùng những người nghĩa dũng cùng quê. Từ nơi đây, Nguyễn Hoàng và các con cháu đã có công mở mang bờ cõi nước Nam từ Quảng Bình đến tận mũi Cà Mau với mục tiêu thống nhất đất nước. Ngoài ra, Ngài cũng góp công lớn cầm quân đánh giặc truy đuổi quân giặc tới tận vùng Cao Bằng để “phù Lê diệt Mạc”.
Là vị tướng mưu lược, có tầm nhìn xa trông rộng và hết mực tin dùng người tài và khoan thư sức dân, Nguyễn Hoàng đã dốc sức dốc tâm để xác lập chủ quyền biển đảo, mở mang giao thương quốc tế cũng như xây dựng các khu thương mại tự do để nâng cao nền kinh tế,… Có thể nói, công lao của Ngài đã gây dựng cơ nghiệp lâu dài cho con cháu về sau, đồng thời tạo tiền đề để Vương triều nhà Nguyễn khi đó phát triển và lớn mạnh với 13 vị vua. Qua sự trị vì của nhà Nguyễn, giang sơn đất Việt thống nhất từ Bắc vào Nam và giữ vững được quyền lãnh thổ các hải đảo trên biển Đông.
Ngài được triều Nguyễn suy tôn là Thái Tổ Gia Dụ Hoàng Đế. Ngài cũng luôn sống mãi trong tiềm thức tâm linh của người Việt là vị Chúa, vị Nhân thần đáng kính muôn đời.
Quan Triệu Tường có phải là Quan Hoàng Đôi?
Trong vùng Thanh Hóa, một số nơi đồng nhất Quan Triệu Tường là Ông Hoàng Đôi (Quan Hoàng Đôi). Điều này đã được một số tài liệu chứng minh là không đúng với các yếu tố sau:
Quan Hoàng Đôi là vị tướng giáng trần cùng thời với Quan Hoàng Bảy Bảo Hà vào khoảng thời gian 1740 – 1786 và hai Ông cùng chinh chiến với nhau như những người anh em. Trong bản văn ông Hoàng Đôi cũng nhắc đến địa danh Bảo Hà. Trong khi đó Quan Triệu Tường lại góp công đánh giặc Mạc phù nhà Lê vào những năm 1620 -1677.
Theo tín ngưỡng Tứ Phủ, Quan Hoàng Đôi thuộc Nhạc Phủ còn Quan Triệu Tường thì không. Người ta hay thỉnh Quan Triệu Tường như một vị thuộc hàng Quan Lớn.
Vì vậy, với tài năng đức độ và những công lao to lớn trong việc xây dựng nước nhà, Quan Triệu Tường được đồng nhất hình ảnh với Quan Lớn Đệ Thập thời Hùng Vương.
Hầu giá Quan Triệu Tường – Quan Lớn Đệ Thập
Người ta thường thỉnh Ông về sau hàng Ngũ Vị Tôn Quan; Quan Lớn Điều Thất và Quan Lớn Đệ Bát trong hàng Lục Phủ Tôn Ông. Khi ngự đồng, ông mặc áo vàng. Sau đó tấu hương, khai hoang và múa cờ.
Đền Quan Triệu Tường ở Thanh Hoá
Ngôi đền Đức Ông thờ Quan Triệu Tường tọa lạc tại địa phận thôn Gia Miêu, xã Hà Long, huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa. Vào những năm 1960, ngôi đền bị tàn phá nặng nề, kéo theo toàn bộ kiến trúc và những di tích văn hóa giá trị lịch sử của ngôi đền. Sau 30 năm, vào năm 1990 thì đền Quan Hoàng Triệu Tường được phục dựng lại, trở thành địa điểm tâm linh thiêng liêng thờ Quan Triệu Tường. Năm Đến năm 1993, đền đã được công nhận di tích lịch sử văn hóa cấp Tỉnh.
Đền Quan Triệu Tường ở Thanh Hóa
Cứ đến ngày 24/3 âm lịch thường niên, Xã Hà Long lại tổ chức lễ hội tại Đền Quan Hoàng Triệu Tường long trọng để tưởng nhớ công ơn Ngài, thu hút nhân dân gần xa hành hương tới đây thành kính tri ân công đức
Đền Quan Triệu Tường ở Hà Nội
Tại làng Chèm thuộc xã Thụy Phương, quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội, có một ngôi đền thờ Quan Triệu Tường nằm trên vị trí gắn liền với nơi đóng quân của Ngài khi ra bắc giúp vua Lê diệt nhà Mạc.
Đền Quan Triệu Tường ở Hà Nội
Tại nơi thờ, tượng Quan Triệu Tường được thờ ở gian giữa. Bên cạnh đó còn có các gian thờ Mẫu Tứ Phủ, Tam Thế Phật, Tam Tòa Thánh Mẫu và Ngọc Hoàng thượng đế và nhiều vị thần linh khác trong hệ thống tín ngưỡng Tứ Phủ.
Ngoài ra, Ngài còn được phối thờ tại Ban Tứ Phủ Thánh Hoàng tại một số đền phủ khác.
Dâng lễ Quan Triệu Tường
Hằng năm cứ vào dịp đầu xuân năm mới hay ngày lễ hội của đền thờ Ngài, nhân dân trong vùng và du khách gần xa thường hướng về nơi đây để dâng nén hướng kính cẩn dâng lễ bày tỏ tấm lòng biết ơn. Sau là mong Ngài chứng tâm mà phù hộ độ trì cho gia khuyến bình an, may mắn. Khi hành hương, người ta hay chuẩn bị một mâm lễ chay mặn tùy tâm gồm các thức lễ như hoa quả, cơi trầu, quả cau, xôi thịt, nén hương, giấy tiền, cánh sớ.
Bản văn Quan Triệu Tường
Chí càn khôn nổi miền Nam Việt
Đất Thanh Hoa dân kiệt địa linh
Tấu quan Hoàng Triệu giáng sinh
Vào nhà Nguyễn tộc nên danh tướng tài.
Ông hoàng con vua thứ hai
Đời Lê Thái Tổ quản cai triều đình.
Có nhà họ Mạc bất bình
Vua sai quan Triệu đề hành binh sang.
Khi đi tế độ nghiêm trang
Khi về đóng đất Tống Sơn,Triệu Tường.
Hay đâu sự lạ phi thường
Hoàng về cho tới Triệu Tường xứ Thanh.
Bái đô còn dấu anh linh
Công người ghi để sửa xanh muôn đời.
Việt sử chép đời Lê Thái Tổ
Đức Nguyễn Kim phò chúa an dân
Sinh ông Hoàng Triệu trung thần
Đã hay kinh sử lại nhuần binh thư.
Giận họ Mạc quyết trừ căn thảo
Đấng trung thần giữ đạo Khương Duy
Ra tay huấn luyện binh kỳ
Làm cho họ Mạc khiếp uy nhường tài.
Đã nên đấng khôi đai đệ nhất
Dải hoành sơn khời vận hoàng đồ
Sắc vàng choi chói ngàn thu
Lầu son phủ tía đế đô muôn đời.
Đất Đại Việt chia Trung, Nam, Bắc
Khí anh linh đệ nhất kỳ trung
Đất Thanh Hoa giời để một dòng
Trời sinh đấng anh hung cái thế.
Triều Lê kỷ có nhà Nguyễn thị
Trời định sinh đệ nhị vương quan
Vẻ tốt tươi lá ngọc cành vàng
Tài văn võ đôi đường kiêm vẹn cả.
Giận ngụy Mạc quy mô dân xã
Lê quốc công chỉ hám cầu tài
Quan Triệu ngài vâng lệnh bài sai
Đề binh mã ra ngoài Bắc trấn.
Vận thần toán bày binh bố trận
Mạc thế cùng chiếu cuốn thu quân
Nẻo Cao Bằng ,Mạc chúa ẩn thân
Ra lệnh chỉ cư dân định cảnh.
Ca khải tấu triều đình phụng mệnh
Gió đưa lay phút lánh cõi tiên
Sổ vàng choi chói đề tên
Sắc truy tặng ngũ môn chủ soái.
Lập đền thờ Triệu quan thành ngoại
Biển vàng ban truyền tới hậu lai
Thỉnh quan giá ngự đền đài
Khuông phù đệ tử đời đời vinh hoa.
