Cô Bé Móng Và là cô bé bản cảnh là hiện thân của Cô Bé Thượng Ngàn trên vùng đất Sa Pa, Lào Cai.
Cô Bé Móng Và là ai ?
Trong tín ngưỡng Tứ phủ, Cô Bé Móng Và (Cô Bé Sa Pa) là cô bé bản cảnh được cho là hiện thân của Cô Bé Thượng Ngàn trên vùng đất Sa Pa (Lào Cai). Cô được gọi với cái tên là ” Hải Long Công Chúa “. Trong Tứ phủ thánh Cô, Cô Bé Móng Và (Cô Bé Sa Pa) là các thánh cô bản cảnh thuộc sơn lâm, sơn trang (miền nhạc phủ ) nên cô Cô Bé Móng Và rất ít khi ngự đồng.
Cô về hầu Mẫu trên ngàn
Mẫu ban sắc chỉ Cô ngự đồng đi cứu dân
Trên Sa Pa sương rơi lác đác
Hạt mưa rừng xào xạc năm canh…
Đền thờ Cô Bé Móng Và ở Lào Cai
Đền Cô Bé Móng Và được xây dựng và tọa lạc trên một quả đồi nhỏ thuộc bản Tả Van, huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai. Với địa thế tựa sơn hướng thủy đã làm cho ngôi Đền chính cung trên đất Sa Pa trở nên đẹp đẽ và hùng vĩ.
Để có thể đi vào Đền Cô, quý thập phương phải dừng xe tại khu du lịch Cầu Mây, sau đó phải đi bộ hơn 2km trên một lối đường mòn nhỏ. Đền chính trên Tả Van thuộc Lăng Khay, Lăng Thíp, Phố Lu Bảo Hà.
Đền thờ Cô Bé Móng Và ở Hà Nội
Hiện nay để tiện cho việc chiêm bái, cũng như nhang khói thì cậu đồng Nguyễn Đắc Trung cũng có rước chân nhang thờ vọng cô bé Sa Pa tại phố Tân Ấp, phường Phúc Xá, quận Ba Đình, thành phố Hà Nội.
Hầu giá Cô Bé Móng Và
Là thánh Cô bản cảnh, nên cô rất ít khi ngự đồng, chỉ có người ăn lộc cô hoặc về đền cô thỉnh cô thì cô mới se loan giá ngự. Khi về đồng Cô Bé Móng Và, Cô Bé Sa Pa mặc áo thổ cẩm, đầu chít khăn hoa, giống cách ăn mặc của các cô bé.
Sau khi lễ Mẫu Tam Tòa, Cô Bé Móng Và thường sử dụng là múa ô, hay có thể múa nón quai thao. Hình tượng của Cô Bé Móng Và rất giống hình tượng của những cô gái dân tộc người Mông, Thổ. Cô bé về đồng thường ban sức khỏe trừ tà, cô cho buôn may bán đắt. Lúc thanh nhàn cô vui chơi ngắm cảnh sơn lâm, sơn trang khắp các bản làng.
“Bảo Hà Tuần Quán Đông Cuông
Danh Cô sáng tỏ bốn phương phụng thờ”
Bản văn Cô Bé Móng Và (Cô Bé Sa Pa)
Ai lên Mạn Ngược Sông Hồng
Lắng nghe tiếng hát ấm lòng thượng du
Hát về mảnh đất hoang vu
Lăng Khay ,Lăng Khít ,Phố Lu Bảo Hà
Đường mòn vắng bóng người qua
Đầu non thác đổ xa xa hổ gầm
Tiếng Khèn vang vọng sơn lâm
Nhà sàn vách lứa mưa rầm sapa
Xuân về đồi núi nở hoa
hoa sim tím biếc hoa lan đợi chờ
Sa Pa xứ sở sương mờ
Đỉnh non cao ngất vi vu gió gào
Người Mèo người Thổ người Dao
Mây che sườn núi ào ào mưa rơi
Gọi chim bay lượn giữa trời
Gọi cá dưới nước đua bơi vẫy vùng
Về đồng đếm bước thung dung
Măng chua,mắc mật hương hừng lúa ngô
Người mèo người Mán, Lô Lô
Rủ nhau trảy hội Bản Hồ,Tả Van
Tính cô dà ní dà nàng
Tay cô tô thắp hạt vàng cô đeo
Sơn lâm như nứoc thủy triều
Khi thăng khi giáng khi đầy khi vơi
Đố ai rẽ nước làm đôi
Mặt trăng sẻ nửa, mặt trời chia ba
thương đồng không ngại đường xa
Mưa rừng sấp chớp phong ba chẳng nề
Tiên cô về đền đây giá ngự
thoả nỗi lòng ấp ủ chờ mong
Hát lên vang vọng núi rừng
Cho chim về tổ cho đồng bên nhau
người đi trước đợi người theo sau
Đừng nên chia rẽ thêm sầu lòng cô
Ai xa xôi đừng gieo thêm sầu nhớ
Xuân về rồi đào nở cuối mùa đông
Đêm đen mơ ánh trời hồng
Cây xanh nhớ núi sông sâu nhớ thuyền
sông nhớ thuyền đò nghiêng bến ngả
cây nhớ rừng cành lá xốn xang
Dù ai ra bắc vào nam
đường xa chẳng quản gian nan ngại gì
Cô ngại gì đường xa cách trở
Giáng ngự đồng như hoa nở mùa xuân
Lệnh truyền các chúng sơn thần
Nghe cô hạ lệnh hộ dân trừ tà
Loài bách thú hổ hùm tê giác
Nghe lệnh cô truyền quỳ rạp bên non
Vượn dâng trái chín quả thơm
Cá vàng cá bạc chầu lên trên ngàn
Động cô ngự phong lan đua nở
Đỉnh nhang trầm cô ngự đài sen
Phượng hoàng bách điểu ca vang
Rừng thông dìu dặt tiếng đàn tương tư
Nghe dìu dặt đàn thông phách trúc
Cô nhẹ nhàng múa lượn cầu mây
Thẳng về Cốc Lễu hướng tây
Mường Luông họp chợ tháng ngày bán buôn
