Văn hóa tâm linh

Chùa Dạm (Đại Lãm Thần Quang tự) ở Bắc Ninh

Chùa Dạm còn gọi là chùa Rạm, chùa Bà Tấm, chùa Cao, chùa Trăm Gian hay chùa Lãm Sơn, chùa tọa lạc tại xã Nam Sơn, thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh.

890

Chùa có tên chữ là Đại Lãm Thần Quang tự, tọa lạc trên thế đất tựa núi nhìn sông với phía trước là con sông Đuống hiền hòa, phía sau là dãy núi Dạm uy nghi sừng sững.

Chùa Dạm (Đại Lãm Thần Quang tự) ở Bắc Ninh

Chùa Dạm Bắc Ninh là ngôi chùa thuộc hệ phái Bắc Tông, được xây dựng vào năm 1086 vào thời Lý. Đây một di tích quan trọng tiêu biểu của xứ Kinh Bắc với lịch sử hình thành gần 1.000 năm. Nơi đây được xem là cội nguồn của những giá trị Phật giáo cổ xưa tại Bắc Ninh nói riêng và Việt Nam nói chung.

Chùa được Bộ Văn hóa thông tin xếp hạng là Di tích lịch sử văn hóa từ năm 1962.

Lịch sử hình thành chùa Dạm – Bắc Ninh

Vào năm 1085 (năm Quảng Hựu thứ 1), Thái hậu Ỷ Lan đi qua vùng Nam Sơn, Kinh Bắc nơi có núi Đại Lãm (núi Dạm) để ngắm cảnh. Dãy núi Dạm uy nghi nổi giữa những cánh đồng, ao hồ, sông, ngòi tạo nên không gian thiên nhiên tuyệt mỹ, trong lành. Xét thấy vị trí này phong cảnh hữu tình nên Thái hậu có ý định muốn xây dựng chùa.

Nào năm năm 1806, vua Lý Nhân Tông chính thức cho xây dựng chùa trên sườn núi Đại Lãm. Quy mô xây dựng rộng khoảng 7.200m2, chiều rộng mặt nền 70 mét với bốn cấp đất cao dần bám chặt vào triền dốc núi. Chùa được xây liên tục trong nhiều năm và đến năm 1094 chùa Dạm mới hoàn thành. Sau khi xây dựng được 1 năm, nhà vua đã đến thăm ngôi chùa đang xây để khấn vái, cầu an. Khi hoàn thành chùa, vua ban tên chùa là Cảnh Long Đồng Khánh, ban 300 mẫu ruộng tự điền để chùa có hoa lợi hương khói và bảy gia đình ở mé dưới núi được giao việc chuyên đóng – mở cửa chùa. Năm 1105, ba tháp đá to lớn uy nghi được xây thêm ở chùa.

Quá trình phát triển chùa Dạm – Bắc Ninh

Chùa Dạm là minh chứng thể hiện sự tự tin của vua tôi triều Lý trước vấn đề độc lập đất nước, đồng thời nói lên tinh thần đề cao Phật giáo lúc bấy giờ. Trong thời gian dài sau đó, chùa luôn được sự chiếu cố đặc biệt của triều đình và mở mang các công trình.

Đến thời Lê, chùa được trùng tu với quy mô trên 100 gian. Dân gian lưu truyền rằng, chùa Dạm lúc đó có quy mô to lớn đến mức hàng tháng, sau ngày rằm các vị sư mới đóng cửa chùa. Cửa chùa đóng từ tận lúc mặt trời bắt đầu lặn cho đến khi trăng đã lên cao mới có thể đóng xong hết tất cả các cửa.

Thời gian qua đi, vào thời kháng chiến chống Pháp năm 1946, chùa Dạm đã bị quân Pháp thiêu đốt để tiêu thổ kháng chiến khiến 4 cấp đất bị phá hủy, các công trình, hạng mục và di cổ vật bị tàn phá nặng nề. Chỉ có hai pho tượng mẫu Nguyên phi Ỷ Lan và tượng vua Lý Nhân Tông được nhân dân kịp thời gửi vào chùa Hàm Long gần đó. Các lão làng bây giờ vẫn còn nhớ: “Ngôi chùa cháy trong mấy ngày mới hết. Đêm chùa cháy có một trận phong ba nổi lên cuốn bụi khói mịt mù,…”.

Sau trận phá hủy này, chùa chỉ còn sót lại dấu vết 4 cấp nền với diện tích 0,87ha, những chân cột bằng đá khá lớn được chạm nổi những cánh sen rất nghệ thuật. Ngoài ra còn một số những dấu tích như gạch ngói, đất nung có chạm rồng và một số hình tượng, giếng bống và một cột đá cao 5m.

Chùa Dạm (Đại Lãm Thần Quang tự) ở Bắc Ninh

Cột đá chùa Dạm có kết cấu gồm hai phần:

+ Ở dưới là khối hộp hình vuông gắn với lớp đá mạ

+ Ở trên là khối trụ tròn có đường kính 1,5m.

Đây được xem là công trình điêu khắc kỳ vĩ khó tin với nghệ thuật chạm khắc đôi rồng đuôi giao nhau, thân uốn lượn mềm mại quanh cột, đầu rồng nghểnh cao chầu vào viên ngọc đạt đến mức độ tinh xảo. Kiến trúc cột đá chính là nét đặc trưng điển hình mỹ thuật thời Lý, góp phần thể hiện sức mạnh triều đại đầu tiên đặt nền móng cho kỷ nguyên dân tộc tự chủ và hưng thịnh về mọi mặt.

Với sự đóng góp của nhân dân địa phương, chùa và đền mới được xây mới vào 1996. Với ba gian điện nhỏ thờ thần Phật (ở nền cấp thứ ba) và ba gian đền (ở nền cấp thứ tư) thờ hai pho tượng cổ vật còn sót lại là tượng Nguyên phi Ỷ Lan và vua Lý Nhân Tông cùng những hạng mục còn sót lại khi xưa.

Từ năm 2015, tỉnh Bắc Ninh đã tiến hành phục dựng chùa Dạm trên diện tích 198 ha với 12 hạng mục chính: Tam quan, hành lang, nhà thờ tổ, đền thờ mẫu, Tam bảo, nhà khách-nhà tăng, nhà ăn, nhà bếp-vệ sinh, cổng phụ, khu vệ sinh công cộng, sân vườn, hạ tầng kỹ thuật ngoài nhà. Đến nay, tỉnh Bắc Ninh đã triển khai phục dựng lại chùa Dạm theo đúng tiến độ, sẵn sàng trở thành một trung tâm tín ngưỡng quy mô, bề thế của Phật tử trong và ngoài nước, tạo điểm nhấn thu hút khách du lịch về miền Quan họ..

Đặc biệt, với những gì còn sót lại của ngôi chùa một thời lừng danh, chùa Dạm vẫn là ngôi chùa lưu giữ những vết tích hào hùng, oanh liệt đại diện cho vương triều Lý hào hùng.

Một số hình ảnh chùa Dạm trước đây:

Chùa Dạm năm 1996:

Chùa Dạm (Đại Lãm Thần Quang tự) ở Bắc Ninh

Cột đá chùa Dạm:

Chùa Dạm (Đại Lãm Thần Quang tự) ở Bắc Ninh

Chùa Dạm năm 1997:

Chùa Dạm (Đại Lãm Thần Quang tự) ở Bắc Ninh

Đền thờ Nguyên phi Ỷ Lan:
Chùa Dạm (Đại Lãm Thần Quang tự) ở Bắc Ninh

Ban thờ trong đền thờ Nguyên phi Ỷ Lan:

Chùa Dạm (Đại Lãm Thần Quang tự) ở Bắc Ninh

Một số hình ảnh chùa Dạm Bắc Ninh đang được xây dựng hiện nay:

Chùa Dạm (Đại Lãm Thần Quang tự) ở Bắc Ninh

Chùa Dạm (Đại Lãm Thần Quang tự) ở Bắc Ninh

Lễ hội chùa Dạm – Bắc Ninh

Lễ hội chùa Dạm ở Bắc Ninh được tổ chức vào 3 ngày, từ mùng 7 đến mùng 9 tháng 9 âm lịch hằng năm. Trong đó ngày lễ chính được tổ chức vào ngày mùng 8 thu hút đông đảo du khách tới trẩy hội. Trong những ngày này, 4 làng quanh chùa Dạm đều tất bật, tưng bừng mở lễ hội.

Nổi bật trong phần lễ là tục rước kiệu thành hoàng làng lên chùa Dạm yết kiến Thánh Mẫu Nguyên Phi Ỷ Lan. Lễ vật dâng lên Thánh Mẫu bao giờ cũng phải có bánh chưng, bánh dày. Sau đó, kiệu của làng nào được rước về đình của làng đấy, tiếp tục tế lễ và mở hội.

Phần hội diễn ra sôi nổi với nhiều trò chơi dân gian như đấu vật, cà kheo, thi dệt vải, thi nấu cỗ,… Và không thể thiếu những làn điệu quan họ mê đắm lòng người của các liền anh liền chị xứ Kinh Bắc.

0 ( 0 bình chọn )

Văn hóa tâm linh
https://vanhoatamlinh.com
Tìm hiểu về văn hóa tâm linh của người Việt từ xưa tới nay. Phong tục tập quán, tín ngưỡng (Phật giáo, Công giáo, Tin lành, Đạo Mẫu).
Ý kiến bạn đọc (0)

Trả lời

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *

Bài cùng chuyên mục

Kết nối với chúng tôi

Có thể bạn quan tâm

Chuyên mục

Bài viết mới
Xem thêm