Truyền thuyết Quan Lớn Đệ Nhị
Quan Lớn Đệ Nhị vốn là con trai thứ hai của Vua Cha Bát Hải Động Đình. Ông theo lệnh Vua Cha, hạ phàm đầu thai vào Hoàng Cung (có sách nói là ông hạ phàm ngày 03/11 năm Ất Dậu vào một nhà quý tộc). Ông là người văn võ toàn tài, thông minh chính trực, được khắp muôn nơi ngưỡng mộ, các vương tôn công tử đều thuận tình đến làm học trò. Đến khi về chầu Thiên Đình, ông lại được giao quyền giám sát quản cai Sơn Lâm, Thượng Ngàn. Ông giáng thế ban phúc cho dân, khi dân chúng bị hạn hán, cầu đảo ông thì lập tức có mưa thuận gió hòa.
Quan Đệ Nhị – Ngũ Vị Tôn Ông
Hầu giá Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn
Quan Lớn Đệ Nhị là một trong ba vị quan lớn rất hay ngự về đồng (kể cả trong những ngày tiệc vui). Khi ngự đồng, ông mặc áo màu xanh thêu rồng, hổ phù; làm lễ tấu hương, khai quang, chứng sớ và múa kiếm (cách hầu Quan Giám Sát thì có nơi múa đôi kiếm, có nơi múa một kiếm, có nơi lại múa một kiếm một cờ).
Cũng như Quan Đệ Nhất, khi khai đàn mở phủ, người ta thỉnh Quan Đệ Nhị về chứng đàn Nhạc Phủ (Thượng Ngàn: đàn mã đều màu xanh). Ngoài ra vào những dịp đại lễ (như mở phủ khai đàn, tạ phủ…), trước ngày làm lễ, người ta thường thỉnh Quan Đệ Nhị về thanh tra giám sát đàn mã đền phủ.
Ngày tiệc Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn
Tiệc chính của ông là ngày 10 tháng 11 âm lịch hằng năm (được gọi là ngày hạ phàm của quan).
Khi những người đồng bị chấm lính bắt đồng, thì khi đội lệnh của ngài, thì đệ tử được cắt tóc làm tôi – nối nghiệp làm con phải đội lệnh ngài và mở phủ màu xanh.
Quan Đệ Nhị là vị quan lớn rất hay ngự về đồng. Khi ngự đồng, ông mặc áo xanh (xanh la hay xanh lá cây) thêu rồng, hổ phù; làm lễ tấu hương, khai quang, chứng sớ và múa kiếm. Vì là con nhà thoải nên quyền phép của ngài là hô mưa, gọi gió, phù cho mưa thuận gió hoà, chép sinh cho trường thọ, ban tài tiếp lộc, có khi ngài giám sát việc đi lại cứu âm độ dương, giải đường, giải chợ.
Đền Quan Lớn Đệ Nhị ở đâu?
Trên khắp đất nước, có 4 ngôi đền thờ chính thờ Quan Lớn Đệ Nhị được người dân cho là vô cùng linh thiêng và thường xuyên đến dâng lễ cúng bái.
Đền Giám Sát Linh Từ – Lạng Sơn
Đền tọa ở xã Hữu Lũng, huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn, được cho là nơi quan trấn giữa miền Sơn Lâm, là ngôi đền được nhắc đến đầu tiên khi nói đến những ngôi đền thờ chính Quan Lớn Đệ Nhị Giám Sát.
Đền Quan Đệ Nhị ở Lạng Sơn
Xưa kia ngôi đền được xây dựng rất đơn sơ với tường tranh lá nứa, số cung thờ và tượng thờ cực ít ỏi. Lâu dần, người dân hưng công cúng tiến, đền được tu bổ và ngày một khang trang bề thế hơn.
Hầu hết nguyên vật liệu để xây dựng đền đều được làm từ đá xanh trạm trổ vô cùng đẹp và bề thế. Khuôn viên đền ngày nay không chỉ có cung chính thờ Quan Lớn Đệ Nhị mà còn mở rộng thêm gian đại bái, gian tiền bái và trung bái, bên ngoài còn có cung thờ Cậu Bé.
Đền Quan Lớn Đệ Nhị – Thái Bình
Nằm trong khu di tích đền Đồng Bằng thờ Vua Cha Bát Hải rộng lớn, đền Quan Lớn Đệ Nhị cũng được nhân dân xây dựng tại đây. Ngôi đền có lịch sử tồn tại từ đời Hùng Duệ Vương thứ 18 cùng thời điểm xây đền Vua Cha Bát Hải Động Đình, cách đền Vua Cha khoảng 500m. Người dân quanh vùng tương truyền đền Quan rất tối linh gắn với nhiều câu chuyện tâm linh rất ly kỳ.
Đền Quan Đệ Nhị ở Thái Bình
Vào khoảng thời gian nhân dân ta chống giặc Nguyên Mông xâm lược. Lúc ấy, Hương Đạo Vương Trần Quốc Tuấn đã cùng các tướng lĩnh trong triều dùng chính vùng đất của Trang Đào Động làm căn cứ quân sự. Đã nhiều lần Đức Trần Triều chiêm bao được Đức Vua cha và Quan Giám Sát hiến kế cho. Sau đó, Hưng Đạo Vương đã cho người dàn trận theo đúng giấc mơ, quả nhiên các trận đánh đều linh, quân ta chiến thắng giòn giã mà không bị thương vong. Sau này nhờ vào sự linh ứng phì giúp của các thánh nhân mà Hưng Đạo Vương đã 3 lần đánh thắng quân Nguyên Mông. Triều đình sau này sắc phong cho ngài là “Hộ Quốc Tỷ Dân Hiển Liệt Phúc Thần”.
Ngày nay, đền Quan Lớn Đệ Nhị là ngôi đền có bề dày về công trình kiến trúc cổ chỉ xếp sau đền Đức Vua Cha Bát Hải và được nhân dân thường xuyên tới dâng lễ cúng bái. Đông nhất là vào dịp tháng 8 hàng năm, nhân dân du khách mọi miền tổ quốc lại về tham quan vãng cảnh và cúng lễ tại đền Quan Lớn Đệ Nhị rất tấp nập.
Đền Quan Lớn Đệ Nhị – Thanh Hóa
Đền Quan Giám Sát ở Phố Cát, Thành Vân, Thạch Thành, Thanh Hóa. Tương truyền đây là nơi quan giáng hạ dạo chơi. Nhân dân tôn thờ, sùng kính ngài đã xây dựng nên đền thờ và hương khói hàng năm hàng tháng bái lạy ngài tại đây.
Đền Quan Đệ Nhị ở Phố Cát – Thanh Hóa
Đền Quan Giám ở thôn Phong Mục, xã Châu Lộc, huyện Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hóa. Không hào nhoáng, không phô trương, ngôi đền Quan Giám được nhân dân thôn Phong Mục xây dựng và thành tâm hương khói hàng năm. Ngôi đền được xây dựng đơn giản theo kiểu hiện đại, không cầu kỳ về kiến trúc mà cốt là nơi để nhân dân có tâm đến cúng lễ nhà ngài thể hiện lòng thành kính, đồng thời cầu bái sức khỏe cho gia đình.
Sắm lễ dâng Quan Lớn Đệ Nhị
Quan Đệ Nhị Giám Sát vô cùng linh thiêng. Người ta tin rằng đến đền lễ quan cầu tài được tài, cầu lộc được lộc, cầu công danh được công danh. Nếu có dâng lễ quan, nên dâng ngân trần (tiền thật). Bởi quan là vị giám sát trên thượng ngàn, chuyên cấp tài lộc sơn lâm nên dâng kim ngân trần gian ngài mới chứng cho lời khấn nguyện. Tuy nhiên, để lễ nhà ngài thì không chỉ đặt tiền thật lên ban thờ ngài mà bạn cần chuẩn bị thêm các thức lễ khác như một đĩa hoa, một đĩa quả nhiều loại quả, cơi trầu, quả cau, cút rượu, xôi thịt, giấy tiền, thẻ hương, cánh sớ.
Văn Khấn Quan Lớn Đệ Nhị
Nam mô a di đà Phật !
Nam mô a di đà Phật !
Nam mô a di đà Phật !
Hương tử chúng con thành tâm kính lạy đức Hiệu Thiên Chí tôn Kim Quyết Ngọc Hoàng Huyền cung cao Thượng đế
Kính lạy
Đức Cửu Trùng Thánh Vân lục cung công chúa
Đức Thiên tiên Quỳnh Hoa Liễu Hạnh Mã Hoàng công chúa, sắc phong Chế Thắng Hỏa Diệu Đại Vương, gia phong Tiên Hương Thánh mẫu
Đức đệ nhị đỉnh thượng cao sơn triều Mường Sơn tinh công chúa Lê Mại Đại Vương
Đức đệ tam Thủy phủ, Lân nữ Công Chúa
Đức đệ tứ khâm sai Thánh Mẫu, tứ vị chầu bà, năm tòa quan lớn, mười dinh các quan
Con xin cung thỉnh Đệ Nhị Tôn Quan, mười hai Tiên Cô, mười hai thánh cậu, Ngũ hổ Đại tướng, Thanh Hoàng Bạch Xà Đại tướng.
Hôm nay là ….
Tín chủ con là ………..
Ngụ tại:……………………………
Cùng toàn thể gia đình đến điện (phủ, đền) chấp tay kính lễ khấu đầu vọng bái.
Lòng con thành khẩn, dạ con thiết tha kính dâng lễ vật con cúi xin các ngài xét thương cứu độ cho gia đình con tiêu trừ tai nạn điều lành thường tới, cầu tài được tài, cầu lộc được lộc, cầu bình an được bình an.
Nam mô a di đà Phật !
Nam mô a di đà Phật !
Nam mô a di đà Phật !
Bản Văn Quan Lớn Đệ Nhị
Thỉnh mời Hoàng đế tinh quân
Hiệu ông đệ nhị thiên đình giáng sinh
Vốn xưa ông tại thiên đình
Đêm ngày chầu chực ở trong lâu đài
Số sinh số tử trên đời
Một tay biên chép chẳng sai số nào
Bách quan văn vũ nội tào
Khi ra bệ ngọc khi vào toà trương
Thông minh chính trực mọi đường
Kiên hào đỉnh túc chẳng nhường một ai
Thiên tào đệ nhị thứ hai
Thông tri tam giới mọi nơi xa gần
Phép ông hành vũ hành phong
Đâu đâu cũng đều phục tình làm tôi
Trời làm đại hạn nắng nôi
Cầu ông đảo vũ một thôi dần dần
Ông sai hà bá thuỷ thần
Tự nhiên nổi trận đùng đùng mưa sa
Điều hoà thiên hạ xướng ca
Nam nữ trẻ già sợ phép tôn quan
Lệnh truyền sai xuống thuỷ cung
Tự nhiên mưa gió mênh mông đồn điền
Hợp hoà thiên hạ dưới trên
Bờ nào bờ ấy nước chan đầy bờ
Dù ai đi sớm về khuya
Phong điều vũ thuận thái hoà nghỉ ngơi
Có phen thong thả ngồi chơi
Tuyển người số mực chép người số son
Vua cha nghe hết nguồn cơn
Ai làm nấy chịu chẳng còn có oan
Sai xuống hạ giới làm quan
Sinh vào quý tộc hiền lương đức lành
Vừa năm ất dậu thai sinh
Mồng ba tháng một đã sinh ra người
Tuổi vừa ba bốn đi chơi
Văn thi phú lục mọi tài khôn ngoan
Song đường mừng rỡ yêu thương
Rằng nhà có phúc kẻ thương người vì
Chẳng ngờ Thượng Đế đến kì
Mồng ba tháng một,một khi giờ dần
Sắc sai hà bá thuỷ thần
Quần thiên đón rước chẳng nhầm một ai
Ngũ lôi hiệu lệnh tướng trời
Nhị thập bát tú mọi nơi trương toà
Đều thời vâng lệnh vua cha
Rước quan đệ nhị trên toà thượng thiên
Song đường thương nhớ chẳng yên
Sao ông nỡ để mối phiền dương gian
Sinh thành dưỡng dục núi non
Lấy ai khuya sớm thần hôn cho đành
Vốn xưa ông ở thiên đình
Con vua Thượng Đế giáng thần dương gian
Dù ai có lệnh kêu van
Khấn ông đệ nhị thọ khang yên lành
Thiên tư chính trực thông minh
Giáng Đền giáng phủ anh linh muôn phần
Chữ rằng Thánh giáng lưu ân
Đa tài đa lộc thiên xuân thọ trường
Phú:
Nhác trông lên tòa vàng san sát,
Không đâu bằng Phố Cát Đồi Ngang.
Đá lô xô nước chảy làn làn,
Điều một thú cỏ hoa như vẽ.
Nhạn chiều hôm bay về lẻ tẻ,
Trên sườn non chim sẻ ríu ran.
Nuớc dưới khe tung tính tiếng đàn,
Trên đỉnh núi tùng reo điểm trống.
Có thơ rằng:
Ngần ngật Sòng Sơn kiêu dị lộc
Thanh thanh tri thủy chiếu trần tâm
Sơn tri cao hệ thủy chí thâm
Đây thực chốn non nhân nước trí.
Thượng phong tri thủy địa cốc lâm san
Nam thiên tri đệ nhất đền quan
Cảnh lạc thú thượng ngàn sơn cước
Thông minh chính trực, giúp nước phù đời
Quyền sơn lâm cai khắp mọi nơi
Vâng ngọc chỉ giáng thần Nam Việt
Anh hùng hào kiệt, độ khắp vạn dân
Sắc gia ban: Thượng đẳng tôn thần
Quyền giám sát, kiêm tri phủ viện
Nghe văn thỉnh luyện, giá ngự từ trung
Chữ “Sở cầu hữu cảm tất thông”
Hộ đệ tử đồng gia thời phú quý.
