Chầu Mười Đồng Mỏ (Chầu Mười Mỏ Ba) ở Lạng Sơn

Giá hầu đồng Chầu Mười Đồng Mỏ

Chầu Mười Đồng Mỏ (Chầu Mười Mỏ Ba) thường hay về ngự đồng trong các dịp tiệc vui hoặc các cửa đền ở đất Lạng Sơn. Khi ngự đồng, chầu thường mặc áo vàng, một múa kiếm, tay kia múa cờ lệnh (hoặc mồi) là khi chầu xông pha nơi trận mạc.

Sự tích Chầu Mười Đồng Mỏ

Chầu Mười Đồng Mỏ là con gái tù trưởng ở đất Đồng Mỏ. Sinh thời Chầu giỏi võ và kiếm cung, khi vua Lê Thái Tổ hiệu triệu toàn dân đánh giặc, Ngài đã chiêu binh ra sức giúp triều đình. Sau khi giặc tan triều đình phong công. Chầu giúp dân lập ấp tế trợ cứu bần. Đến mùa thu Chầu mãn hạn về tiên. Triều đình phong tặng anh hùng liệt nữ, tiếng Chầu anh linh biến hiện khắp Bắc Trung Nam xa gần nô nức trảy hội Mỏ ba.

Chầu được Ngọc Hoàng sắc phong Khâm sai bốn phủ – một trong những vị Chầu tối linh được nhân dân và con nhang đệ tử phụng sự loan giá. Chầu về ngự áo vàng khăn chữ nhân, ra tay dấu 10 ngón, lưng đeo kiếm cờ múa kiếm múa cờ ngự đồng loan giá phán chỉ thông truyền chứng lễ hoa quả lương thực.

Có tài liệu cho rằng:

Chầu Mười vốn là người Tày, dưới thời Lê Thái Tổ Trung Hưng khởi binh chống giặc. Chầu sinh quán trong một gia đình có truyền thống đao cung ở đất Mỏ Ba (Đồng Mỏ), Lạng Sơn. Sau này, chầu trở thành vị nữ tướng tài ba, tập hợp quân dân các dân tộc ở đất Đồng Mỏ, giúp vua Lê đánh đuổi giặc Minh. Vua rất tin tưởng, giao cho chầu trấn giữ các châu, nơi cửa ải Chi Lăng. Trong trận quyết chiến Chi Lăng, Xương Giang, chầu đã lập chiến công, chém cụt đầu tên tướng giặc là Liễu Thăng. Kháng chiến thắng lợi, bà được vua phong công, giao cho cai quản vùng Mỏ Ba, Đồng Mỏ, trấn giữ ải Chi Lăng. Tại vùng Mỏ Ba, ba giúp dân lập xóm ấp làng bản, dạy dân làm ăn, được già trẻ xa gần ai ai cũng mến phục. Đến cuối mùa thu thì chầu về tiên.

Theo lịch sử ghi lại, thực tế Liễu Thăng bị chém là do quân quan triều đình. Vì vậy, có lẽ Chầu Mười chính là người thổ dân có công giúp quân triều đình chiến đấu thắng lợi và giết được Liễu Thăng.

Đền Chầu Mười Đồng Mỏ

Đền Chầu Mười Mỏ Ba được lập ngay sát cửa ải Chi Lăng, nơi bà trấn giữ năm xưa, chính là Đền Chầu Mười Đồng Mỏ hay Đền Mỏ Ba, lập tại xã Mỏ Ba, thị trấn Đồng Mỏ, Lạng Sơn.

Bản văn Chầu Mười Mỏ Ba

Ai lên Đồng Mỏ Chi Lăng

Nhớ người nữ kiệt cứu dân tiền triều

Nước non gặp vận hiểm nghèo

Chầu Mười Đồng Mỏ sớm chiều xông pha

Vốn người sinh quán Mỏ Ba

Cần lao nối dõi việc nhà đao cung

Gặp thời Thái Tổ Trung Hưng

Giúp vua dẹp giặc Liễu Thăng hàng đầu

Vua sai Chầu trấn các châu

Khắp vùng xứ Lạng địa đầu giang san

Giặc Minh quen thói bạo tàn

Mưu đồ xâm chiếm biên cương địa đầu

Lệnh truyền hiệu triệu các châu

Sơn trang tám tướng nghe chầu ra binh

Mười đông chiến lược tung hoành

Dẹp tan giặc dữ triều đình phong công

Rước Chầu trở lại sơn trung

Giúp dân lập ấp lên vùng Mỏ Ba

Đức tài đã dậy gần xa

Bản mường cao lũng trẻ già đội ơn

Cuối thu mạn hạn về tiên

Nhân dân kỉ niệm lập Đền Mỏ Ba

Người gần cho chí người xa

Rủ nhau trảy hội mỏ ba sớm chiều

Đường lên khuất khúc cheo leo

Chênh vênh núi đá tai mèo nhấp nhô

Mỏ Ba phong thủy họa đồ

Suối trong uốn lượn đền thờ trang nghiêm

Long xà hổ phục chim muông

Vượn dâng trái chín ngát hương hồng đào

Nghe chim gõ mõ sớm chiều

Phượng hoàng tung cánh mĩ miều họa ca

Canh ba giờ tí hiện ra

Áo vàng phấp phới khăn hoa dịu dàng

Lưng đeo kiếm bạc cung vàng

Cưỡi trên mình ngựa hiên ngang oai hùng

Đêm thanh bẻ lái giữa dòng

Lạng Giang ,Bản Thí ,Kì Cùng Lạng Sơn

Dừng thuyền bái yết chùa tiên

Thoát thôi Chầu trở về miền Tam Thanh

Dạo chơi Bắc Địa Long Thành

Sông Hương , núi Ngự như tranh họa đồ

Tháp chùa Thiên Mụ nhấp nhô

Sài Gòn , Gia Định chơi chùa Vĩnh Nghiêm

Bạch Đằng bến Nghé Thủ Thiêm

Chơi thôi chầu lại về miền Cốc Giang

Lăng Ông cổ tích danh lam

Khi chơi Đà Lạt lúc sang Vũng Tàu

Khắp hòa Tam thập lục châu

Kon Tum Đắc Lắc một bầu sơn trung

Rừng già Chầu đã từng sang

Rừng Buôn Mê Thuột tiên nàng đón đưa

Chôm chôm soài cát rừng dừa

Trăm hoa ngàn quả tiễn đưa chân người

Bắc Nam trung một bầu trời

Dâng hương khấn nguyện Chầu Mười giáng lâm

Chữ rằng sở nguyện tòng tâm

Tấm lòng đệ tử nhất tâm một đời

Hôm nay văn hát mấy lời

Vun trồng công đức ngàn năm vững bền