Mời độc giả đọc hết bài viết này để hiểu về Cô bé Tân An.
Cô Bé Tân An là ai ?
Cô Bé Tân An được cho là hiện thân của Cô Bé Thượng Ngàn trên đất Bảo Hà. Tương truyền Cô Bé Tân An có tên húy là Hoàng Bà Xa, cô là con của Quan Hoàng Bảy. Cô đã cùng cha có công chinh phạt giặc ác, giữ yên bờ cõi, được cư dân vùng Bảo Hà và Khau Ban (địa danh Văn Bàn cổ xưa) nhang khói phụng thờ.
Thần tích Cô Bé Tân An
Theo sử chép, cuối đời Lê (năm 1740- 1786), các châu Thủy Vĩ, Văn Bàn và nhiều nơi khác thuộc phủ Quy Hòa luôn bị giặc Tàu tràn sang cướp phá. Trước tình hình đó, Triều đình cử danh tướng tên là Nguyễn Hoàng Bảy đưa quân đội tiến dọc sông Thao, đánh đuổi giặc cỏ, giải phóng Khau Bàn và xây dựng Bảo Hà thành căn cứ địa lớn. Tương truyền rằng, khi lên trấn ải vùng này, tướng quân họ Nguyễn đã mang theo con gái là Nguyễn Hoàng Bà Xa cùng đi.
Trong cuộc kháng chiến đánh giặc giữ vùng biên cương, Nguyễn Hoàng Bà Xa luôn là cánh tay đắc lực, sát cánh cùng cha đánh đuổi quân giặc. Bà còn chiêu dụ các thổ ty, tộc trưởng, luyện binh sĩ, rèn rũa khí giới, dự trữ lương thảo, chữa bệnh cho dân nghèo… Sau khi chiến thắng giặc, bà lại cùng dân khai khẩn đất hoang, khai mỏ, để xây dựng quê hương giàu đẹp. Bà là người yêu nước thương dân, nên sau khi mất ” Hương thơm còn lẫy lừng ánh hòa quang sáng tỏ muôn nơi”. Nhân dân trong vùng đã lập đền thờ để tưởng nhớ công lao to lớn của bà.
Nguyễn Hoàng Bà Xa còn được gọi là cô Tân An hay cô Bảy Tân An, hầu cận quan Hoàng Bảy chứ không phải là cô Bảy trong Tứ phủ thánh cô.
Một dị bản khác về đền Cô Bé Tân An còn lưu truyền như sau: Có một số cụ đồng cựu cho rằng đền Cô Tân An có từ trước khi cha con Ông Hoàng Bảy lên trần giữ vùng biên cương này. Ngày đó nơi đây chỉ là một miếu nhỏ thờ Mẫu Thượng Ngàn với hiện thân là La Bình Công Chúa. Đây là nơi cha con Quan Hoàng Bảy thường xuyên đến lễ mỗi khi xuất quân chiến đấu. Sau khi cha con Quan Hoàng Bảy mất, nhớ công ơn cô con gái của Quan Hoàng Bảy Nguyễn Hoàng Bà Xa nên nhân dân đã đưa bà vào phối thờ vào đền. Trải qua các thăng trầm của lịch sử, ngôi đền trở thành ngôi đền thờ chính của Nguyễn Hoàng Bà Xa.
Khánh tiệc Cô Bé Tân An
Ngày tiệc Cô Bé Tân An vào ngày 17 tháng 1 âm lịch hàng năm.
Giá hầu đồng Cô Bé Tân An
Đền thờ Cô Bé Tân An
Hiện nay, Đền Cô Bé Tân An ở xã Tân An, huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai. Đền Cô đối diện với đền Bảo Hà thờ Quan Hoàng Bảy qua dòng sông, 2 đền có chung một Ban Quản lý và đều được tổ chức chung một lễ hội.
Đền Bảo Hà hợp cùng Đền Cô Tân An đã trở thành “Quần thể di tích Thần vệ quốc Hoàng Bảy” là địa chỉ du lịch tâm linh của hàng vạn lượt du khách mỗi năm.
Bản văn Cô Bé Tân An
Đất Tân An địa linh chung tú
Châu Văn Bàn cảnh thú sơn trang
Non xanh nước biếc trăng ngàn
Thỉnh mời Cô Bé Tân An ngự về
Thú non tiên bốn bề sông núi
Dấu sơn hà tụ hội khí thiêng
Tân An cổ tích lưu truyền Tiếng thơm
Cô Bé khắp miền gần xa
Có phen chơi Bảo Hà Trái Hút
Dạo tiếng đàn thánh thót nhặt khoan
Chiềng Ken, Tân Thượng, Tân An
Nậm Tha, Nậm Rạng, Làng Giàng, Khánh Yên
Ngàn núi đá nọ miền sơn thuỷ
Ngôi đền thờ tú khí danh lam
Trăm hoa đua nở trên ngàn
Mẫu đơn đua sắc phong lan khoe màu
Bầy chim non bên lầu ríu rít
Cảnh rừng chiều mờ mịt sương giăng
Non xa thấp thoáng bóng trăng
Ngàn mây lấp ló cung Hằng nhởn nhơ
Dưới suối khe lững lờ nước chảy
Ông hổ gầm vang dậy sơn lâm
Nhớ xưa có giặc ngoại xâm
Nữ trung anh kiệt dẹp quân bạo tàn
Danh thắng tích Tân An thiên cổ
Dẫu biến dời vẫn tỏ sử xanh
Thượng ngàn ghi dấu oai linh
Chữ tâm ẩn hiện phân minh tỏ tường
Chữ trung hiếu cương thường gìn giữ
Nghiệp tham sân tân khổ còn đâu
Chữ tâm linh ứng nhiệm mầu
Cải tà quy chính trước sau mới là
Khắp bốn phương gần xa nô nức
Chư thanh đồng đệ tử con nhang
Đèn hương võng tía quạt vàng
Thỉnh mời cô bé đào đàn chứng minh
Nay đệ tử văn trình tấu đối
Dốc lòng thành sám hối cửa thiêng
Thỉnh Cô trắc giáng bản đền
Khuông phù đệ tử thiên niên thọ trường
Phép linh ứng ra tay tế độ
Nguyện vì đời cứu khổ độ mê
