Hàng năm cứ đến mùa lễ hội, hàng ngàn lượt con nhang đệ tự, du khách hành thập phương hành hương về đền cúng vái tỏ lòng thành tâm lên Chúa Đệ Tam.
Chúa Lâm Thao là ai ?
Chúa Lâm Thao hay còn gọi là bà Chúa Ót là bà chúa bói linh thiêng được thỉnh thứ ba trong Tam vị Chúa Mường Chúa Bói
Sự tích Chúa Lâm Thao
Chúa Lâm Thao hay còn được gọi là chúa Đệ Tam Lâm Thao hoặc bà Chúa Ót (tên gọi như vậy vì trong Tam Vị Chúa Mường, Chúa Lâm Thao là người thỉnh cuối cùng nên được coi là “út”, đọc chệch đi theo dân gian thì là “ót”.
Là chúa bà có tài bói toán, bốc thuốc cứu dân dưới thời Hùng Vương. Tương truyền, bà là con gái ruột của vua Hùng Vương. Tuy nhiên, từ bé bà đã bị hỏng 1 bên mắt. Dầu vậy, do có tài trí hơn người nên bà được vua cha tin tưởng và giao cho việc lo quân nhu, quân lương trong các cuộc chiến. Bên cạnh đó, bà còn có tài bốc thuốc nam, chữa bệnh cứu người. Do đó, bà đi khắp vùng đem tài năng của mình để cứu giúp muôn dân.
Bà chúa Đệ Tam Lâm Thao cũng là người có lòng mộ đạo, thường xuyên ăn chay niệm phật, một lòng cầu chúc cho quốc thái dân an. Khi chúa bà hóa về trời, ghi nhớ công ơn của bà, nhân dân đã lập đền thờ Chúa Lâm Thao tại thị trấn Lâm Thao, Việt Trì, Phú Thọ để ngày đêm hương khói phụng thờ.
Hầu giá Chúa Đệ Tam Lâm Thao
Cũng giống như chúa Nguyệt Hồ, bà chúa Lâm Thao cũng rất hay ngự đồng. Trong Tam Vị Chúa Mường, khi dâng đàn Chúa Bói, mỗi vị sẽ chứng mỗi tòa khác nhau. Khi thỉnh chúa Lâm Thao, Chúa Bà về chứng tòa Đệ Tam màu trắng. Khi về đồng bà mặc áo trắng, vấn khăn trắng.
Có nơi khi hầu bà thì người hầu đồng sẽ múa mồi, nhưng có nơi hầu chúa lại chỉ cần dùng quạt khai quang.
Đền thờ Chúa Đệ Tam – Chúa Lâm Thao
Đền thờ Chúa Lâm Thao tại Cao Mại, Lâm Thao, Việt Trì, Phú Thọ, nơi đây từng là kho lương của bà cai quản khi xưa, đây là ngôi đền nhỏ, nhưng vẫn lưu giữ được những nét cổ xưa và rất linh thiêng. Ngôi đền có kiến trúc cổ kính, đơn sơ gồm 3 gian thờ.
Gian ngoài cùng có ba ban thờ. Gồm ban giữa là ban Công Đồng, ban bên trái thờ các vị nhà Trần gồm Đức ông và 2 vương cô, bên phải là ban chúa Sơn Trang và chúa Thác Bờ.
Gian giữa là ban thờ vọng vào cung cấm Chúa. Nơi đây sẽ là nơi các con hương đặt lễ và kêu cầu Chúa.
Gian cuối cùng là cung Cấm. Cung cấm thờ theo lối lầu son gác tía. Tượng chúa ngồi trong cung ngang hàng với phò mã. Bên dưới là tượng Chúa to hơn tượng chính do con hương thành tâm cung tiến về bản đền. Cung cấm của Chúa là cung vàng lầu ngọc đẹp, sơn son thiếp vàng lung linh. Cung cấm này thường khóa chặt và các con hương không được tùy tiện vào đây.
Khánh tiệc Chúa Lâm Thao
Ngày tiệc của Chúa Đệ Tam Lâm Thao tương truyền là 25/12 âm lịch và hội đền chúa Lâm Thao được mở từ ngày mùng 3 đến ngày mùng 6 tháng Giêng.
Theo thông lệ, mùng 3 sẽ làm lễ mộc dục, mùng 4 rước Chúa cùng phò mã đi quan thị trấn và sang đền thờ người con trai cả. Đến mùng 6 lại rước Chúa cùng phò mã về bản đền. Đến ngày 10/3 ngày giỗ tổ Hùng Vương thì rước Chúa sang đền Hùng.
Bản văn Chúa Bà Đệ Tam – Chúa Lâm Thao
Bản văn chúa Lâm Thao số 1
(Bản văn này dùng để hát khi hầu giá chúa)
Cao Mại quê nhà Lâm Thao…Cao mại quê nhà.
Anh linh chắc giáng Chúa Bà Đệ Tam
Đất hùng vương phi phương sáng tỏ
Cải phầm trần ai dễ ai hay
Lâm thao lịch sự ai tày…
Cù lao dưỡng dục đêm ngày nâng niu
Giá chắt chiu khăn vàng trát ngọc
Đáng nên tài quốc sắc tiên hương
Má đào vẻ hạnh phi phương…
Giá so tổng tử tề lương khôn bì
thủa nghi gia còn đương chau chuốt
Bỗng hoa hài trở gói về tiên
Hay đâu nguyệt chửa thủy nguyền….
Chồi thông phơi phới lá huyên dãi dầu
Chốn quỳnh lâu là nơi trang xuyến
Cửa trang đài để nhện tung tăng
Mấy tòa mây dá vân lăng…
Nơi non cá xương vang lừng thuyền quyên
Chốn cửu tuyền mênh mông bỡ ngỡ
Ai đâu ngờ chúa giở gói tiên
Sớm khuya hầu cận ngai rồng
Ai trên được sắc vua phong thẻ vàng
Chúa lâm thao chính ngôi công chúa
Vâng lệnh sai bái tạ trước sân
Ra uy ra vũ đằng vân..
Dạo chơi quán sở lầu tần tiêu dao
Ngày tử được ban cho huệ diệu
Sắc vua phong hòa diệu nữ vương
Có phen chơi cảnh đồi ngang
Dâng nhang ….lễ Mẫu tam tòa
Tiêu thiều nhã nhạc hát ca vang lừng
Cát nhật lương thời loan giá từ trung…
Lệnh sai thập nhị tiên nàng
Khăn điều áo thắm dịu dàng bước ra
Cô nàng cả dân bông dâng hoa
Nàng đôi tươi tốt, nàng ba dịu hiền
Cô nang tư dạo cảnh hồ tiên…
Đăng ai thâp thoáng bên lầu
Song đăng tiên chúa múa hầu Mẫu Vương
Nhác trông xa sáng tựa hào quang
Song đăng Chúa múa dịu dàng khoan thai
Lưng đai giọt ngắn giọt dài…
Đêm đêm đốt đuốc soi rừng
Nghe ba tiếng hú thú rừng gọi nhau
Đuốc ai sáng tỏ bên non
Một bầu xuân sắc tốt tươi rườm rà
Trên ngàn xanh lắm quả nhiều hoa…
Hài hoa dạo gót lên non
Trên ngàn chim hót véo von
Suối sâu cá lội tung tăng
Đồi núi bao la sương mờ nhạt nhòa
Thương thanh đồng loan giá về đây
Trên ngàn gió cuốn rung cây
Cất cao tiếng hát hòa vang câu ca
Lâm Thao Cao Mại quê nhà
Anh linh trắc giáng Chúa Bà Đệ Tam
Quyền hành cai quản sơn trang…
Sơn lâm các động xa gần làm tôi
Anh linh lừng lẫy núi đồi…
Nữ trung oanh kiệt toàn tài kiếm cung
Tuân lệnh sai thiên đình sắc chỉ
Chúa giáng trần diệt lũ tà kinh.
Chúa sai vạn vạn binh hùng…
Gần xa đâu đó dốc lòng làm tôi
Chúa đi khắp bốn phương trời…
Trung linh thần nữ đền thờ chí công.
Hùng Vương thánh tổ lạc hồng
Sớm khuya chầu chực ngai rồng vào ra.
Ngắm xem khắp hết gần xa…
Một lòng mộ đạo nhất tâm
Quy y Phật Tổ thần thông nhiệm màu.
Dù ai hiếu đạo kêu cầu
Xe loan Thánh Giá…Hồi Cung
Bản văn Chúa Lâm Thao số 2
Bản văn này dùng để hát thờ vào ngày tiệc của Bà ( 25/12 âm lịch )
Lâm Thao Cao Mại quê nhà
Anh linh trắc giáng Chúa Bà Đệ Tam.
Quyền hành cai quản sơn trang
Sơn lâm các động xa gần làm tôi.
Anh linh lừng lẫy núi đồi
Nữ trung oanh kiệt toàn tài kiếm cung.
Tuân lệnh sai thiên đình sắc chỉ
Chúa giáng trần diệt lũ tà kinh.
Chúa sai vạn vạn binh hùng
Gần xa đâu đó dốc lòng không sai.
Chúa đi khắp bốn phương trời
Trung linh thần nữ đền thờ chí công.
Hùng Vương thánh tổ lạc hồng
Sớm khuya chầu chực ngai rồng vào ra.
Ngắm xem khắp hết gần xa
Vào chùa Hương Tích Phật Bà Quan Âm.
Một lòng mộ đạo nhất tâm
Quy y Phật Tổ thần thông nhiệm màu.
Dù ai hiếu đạo kêu cầu
Nhang đăng khấn nguyện hương hoa cúng dàng.
Phép tiên Chúa giáng một khi
Cứu dân độ thế tức thì tan không.
Dạo chơi nam bắc tây đông
Lầu son phủ tía đền rồng vào ra.
Chúa vào cửa Mẫu tâu qua
Lạng Sơn Bắc Lệ lại ra phủ Hòn.
