Tổ Bói Đệ Tam: Vân Phong Động Chủ

Chúa Bói Then được mệnh danh là Tổ của dòng Bói Then của đồng bào Tày Nùng.

Tổ Bói Đệ Tam là ai?

Đó chính là Chúa Then ngự giá trên tòa sơn trang, cảnh núi rừng xanh ngát, nơi thượng ngàn tụ khí linh thiêng. Chúa Bà được coi là Tổ Then, khi về ngự đồng, Chúa Bà thường vận trang phục áo đen chàm vạt ngắn, trang sức kiềng bạc đen khảm nạm ngọc lam. Chúa Then thường ngự trên thạch bàn, ngày ngày tu luyện khiến cho đến cả quỷ cũng sợ uy linh của Ngài, một đời làm phúc cứu dân, bao nhiêu nghiệp chướng xoay vần hóa không, hành nghề tạo phúc muôn đời nhớ ơn.

Đối dân tộc Nùng thờ Chúa Then trên rừng núi cũng giống như tín ngưỡng thờ các vị Chúa Sơn Trang. Chúa Then hành nghề tạo phúc, nhiều dòng họ thờ gọi Chúa Bà là Then Then Tổ (kế tử truyền tôn), Then còn có nghĩa khác là thiên binh thiên tướng, vị thần tiên ở cõi trời. Tín ngưỡng thờ Chúa Then được giữ gìn qua nhiều dòng và có rất nhiều nơi thờ Chúa Then. Chúa Then là vị nhân thần nằm trong tục thờ Tam Tứ Phủ. Ngài có năm sinh năm hóa và con cháu của Ngài vẫn đang tiếp tục hành nghề.

Bản Văn Tổ Bói Đệ Tam

Đền thờ Chúa Then được ít người biết đến, xin trích một đoạn văn về Tổ Bói Đệ Tam như sau:

Thỉnh mời tiên chúa bói then
Nguyên xưa giá ngự một tòa sơn trang
Vốn xưa sinh Thánh trên ngàn
Vân Phong, Tĩnh Túc tiên nàng giáng sinh
Cao Bằng hiển ứng anh linh
Mán, Mường các bộ phụng tình làm tôi
Cảnh sơn lâm rừng xanh ngan ngát
Cửa thượng ngàn tụ khí trung linh
Có phen biến tướng hiện hình
Chúa bà giáng thế lập nghề hát then
Chúa mặc áo đen chàm vạt ngắn
Kiềng bạc đem khảm nạm ngọc lam
Cao bằng chúa ngự thạch bàn
Tay cầm đàn Tính hát vang núi rừng

Trên rừng cấm ngày ngày tu luyện
Có phép tiên tà quỷ sợ uy
Linh xà hổ phục tâu quỳ
Muôn loài muông thú đều thì phục công
Miền sơn động chúa ngồi đàn hát
Đàn âm dương gọi hồn thế nhân
Một đời làm phúc cứu dân
Bao nhiêu nghiệt chướng xoay vần hóa không
Thổ mán mường đồng thì phục đức
Người tày nùng chúa thì độ cho
Chúa truyền đệ tử chớ lo
Hành nghề tạo phúc muôn đời nhớ ơn
Thường dạo cạnh sơn cùng bích thủy
Chúa băng rừng thăm thú động tiên
Sướng ca một cảnh thiên nhiên
Hai nàng thị nữ khăn miên theo hầu
Vấn khăn chàm tay đeo vòng bạc
Rẽ đường ngôi mườn mượt tóc mây
Hây hây vành nguyệt vơi đầy
Đáng thanh đáng lịch vẻ đầy khuôn trăng
Dáng tiên chúa cô hằng yểu điệu
Bước khoan thai nhẹ gót lên non
Dù cho nước chảy đá mòn
Thương đồng chẳng quản dù còn bao xa
Chúa về đồng muôn nhà kính phục
Nét hây hây mắt tựa sao xa
Chúa tiên linh ứng hay là
Gảy đàn non nước khúc ca chiêu hồn
Cân đàn then âm dương thấu tỏ
Lai giáng về ngọn cỏ chân mây
Hôm nay tụ họp về đây
Về nghe câu hát làm tôi chúa bà
Làm tôi chúa đồng gia hưng thịnh
Để cho đời nức tiếng thơm danh
Rồi mai chọn lấy ngày lành
Đàn tràng thiết lập cung nghinh chúa bà.