Tương truyền rằng khi xưa, sau khi Vương Phu nhân Trần Thị Anh chiêm bao thấy rồng ấp bên mình và sao sa xuống thì phát hiện mang thai cô vào năm Bính Thìn.
Giai thoại về Vương Cô Đệ Nhị
Khi cô lớn lên, Hưng Đạo Vương muốn gả cô cho tướng Phạm Ngũ Lão do mến mộ Đức Ông họ Phạm này. Tuy nhiên, theo tôn thất nhà Trần, cô phải lấy người trong hoàng tộc để bảo vệ ngai vàng. Vậy nên Đức Đại Vương và Phu Nhân đã để cô làm nghĩa nữ (con gái nuôi) lấy hiệu Anh Nguyên (Thủy Tiên) Quận Chúa. Danh hiệu đầy đủ của cô là: Đệ Nhị Nữ Đại Hoàng Anh Nguyên Quận Chúa. Vì mang danh nghĩa tử của Hưng Đạo Vương, cô được phép kết duyên cùng Phạm Ngũ Lão, trở thành Phạm Điện Súy Phu Nhân.
Tuy mang dáng vóc khoan thai, da trắng như ngà, giọng nói nhẹ nhàng thanh nhã nhưng cô lại là người văn võ song toàn, từng đóng giả nam nhân cầm quân ra trận. Cô cũng đã từng cùng Cha mình là Hưng Đạo Vương chinh chiến nơi chiến trường. Không chỉ vậy, quận chúa còn thay quyền cha chấp chính ba quân, uy dũng rắn rỏi ít ai sánh bằng.
Thần Tích Đức Thánh Trần có ghi chép về Vương Cô như sau: “Bà tính tình thuần nhã, không kiêu căng, không sa sỉ, giữ đạo làm vợ, hiếu với cha mẹ, khi mất được phong Nữ Đại Hoàng Anh Nguyên Quận Chúa”. Cô là một nữ nhi kiệt xuất của Hưng Đạo Đại Vương, khi sống thì anh dũng góp công vệ quốc, khi thác hóa thì hộ quốc tí dân, tạo sự bình yên thịnh vượng.
Đền thờ Vương Cô Đệ Nhị
Tại các đền phủ trên cả nước, Đệ Nhị Vương Cô được thờ phụng cùng Đức Thánh Trần. Còn riêng ở Đền Kiếp Bạc (Chí Linh, Hải Dương) và Đền Bảo Lộc (Nam Định) thì cô ngồi cận bên hữu Vương Phu Nhân. Ngoài ra, những đền khác nổi tiếng thờ phụng Nhị Vị Vương Cô Nhà Trần có thể kể tên là Đền thờ Bà Chúa Thượng Ngàn (Tam Đảo, Vĩnh Phúc) hay đền Trần Thương (Lý Nhân, Hà Nam).
Hầu giá Vương Cô Đệ Nhị
Hầu giá Vương Cô Đệ Nhị thuộc hầu đồng Trần Triều. Có một thời gian, hầu đồng Trần Triều sát nhập vào hệ thống Tứ Phủ thờ Mẫu. Ngày nay, hầu đồng Trần Triều đã có xu hướng tách ra khỏi hệ thống Tứ Phủ để nhằm chữa bệnh, diệt trừ tà ma. Tuy nhiên, giá của Đệ Nhị Vương Cô hay được hầu nhất trong các giá Trần Triều. Lý do bởi vì, Đệ Nhị Vương Cô thường theo về hàng Tứ Phủ, vậy nên những người hầu Trần Triều cùng với Tứ Phủ thường hay mở khăn giá Đệ Nhị Vương Cô.
Khi ngự về đồng, cô thường mặc trang phục màu vàng, kiểu dáng giống Vương Cô Đệ Nhất.
Tuy nhiên, một số nơi hầu Vương Cô Đệ Nhị lại mặc màu xanh do ảnh hưởng của tín ngưỡng Tứ Phủ.
Trong hàng Trần Triều, Đệ Nhị Vương Cô là giá thứ 3 có làm phép để trừ tinh tróc tà, khi hầu cô người ta thường làm một số phép như: xiên linh (nghĩa là lấy chiếc ngạnh nhọn bằng sắt trắng, xiên từ má này sang má kia, bên trong miệng phải có ngậm quả cau. Tuy nhiên hiện giờ cách xiên lình này không mấy người làm được mà nếu có người nào hầu về cô làm phép xiên lình thì thường chỉ dùng hai chiếc ngạnh, đêm vào hai bên má rồi xoắn lại cho nó chọc sâu vào má chứ không xiên từ bên này sang bên kia như lối cổ), ngoài ra còn có phép tiến lửa tróc tà (nghĩa là người hầu về cô đốt một bó hương rồi cho vào mồm ngậm tắt, vậy nên còn gọi là ăn lửa).
Trong khi hầu Vương Cô Đôi, văn thường hát những đoạn như:
“Cô Đôi tên hiệu Đại Hoàng
Quê cô Bảo Lộc, Thiên Trường, Trần Quan”
Khánh tiệc Đệ Nhị Vương Cô
Vào ngày 5 tháng 5 và 20 tháng 12 âm lịch hàng năm.
