Tản mạn những bài hát về Thánh Giuse

Tôi viết bài viết nhỏ này về Thánh Giuse trong buổi tối của ngày Lễ Thánh Gia, với tâm hồn vẫn còn tràn đầy không khí ấm áp ở nhà thờ, có nghi thức chúc lành cho các đôi vợ chồng kỷ niệm kim khánh, ngân khánh hôn phối, có lời chúc mừng và cầu nguyện cho Ca đoàn Thánh Gia hôm nay mừng Lễ Bổn Mạng và hát lễ. Thiên Chúa ở cùng chúng ta bằng hương tình yêu Người cho thấm đượm vào vườn hoa của các gia đình. Ở bên Thánh Gia trong hang đá Giáng Sinh, các gia đình cảm nghiệm được tình nối kết trời và đất và thấy gần gũi với Ðấng luôn viếng thăm dân Người và vui thích ở giữa dân Người. Có lẽ sự gần gũi ấy, tình thân ấy, thúc đẩy tâm hồn người ta gắn bó với Ðức Mẹ Maria và Thánh Giuse và chọn hai Ðấng làm Bổn Mạng nhiều nhất trên khắp thế giới và ở Việt Nam. Khi yêu mến thì người ta hát lên. “Ca hát là việc của người đang yêu”, thánh Augustinô đã nói như thế.

Có nhiều bài thánh ca về Ðức Mẹ và Thánh Giuse hơn hẳn các vị thánh khác. Tuy nhiên, nhìn lại, có thể thấy chưa có nhiều bài hát về Thánh Giuse được phổ biến trong đời sống đạo đức của các tín hữu như những bài hát về Ðức Mẹ. Chỉ có thể kể ra những bài hát như “Lạy thánh Giuse vinh hiển trên nơi diệu quang. Người được Thiên Chúa phong ban phúc lộc cao sang” (Minh Ðệ), “Nguyện xin Thánh Cả Giuse quyền cao sang, rầy đang no đầy ơn phúc trên thiên đàng” (Minh Ðệ), “Giuse trong xóm nhỏ khó nghèo thuở xưa” (Phạm Ðình Nhu – Nguyễn Khắc Tuần)… Tất cả đều là những tác phẩm của thời kỳ trước. Thời kỳ sau này, số lượng những bài hát về Thánh Giuse là rất lớn, nhưng chưa có được những bài lan tỏa sâu vào trong đời sống đạo như những bài hát về Ðức Mẹ : “Linh hồn tôi tung hô Chúa, tung hô Chúa í a” (Kim Long), “Hỡi Mẹ đầy ơn phúc, đời đời diễm phúc, Chúa ở cùng Mẹ” (Thành Tâm), “Mẹ ơi trước nhan Mẹ con dâng về Mẹ một tràng hoa Mân Côi” (Văn Chi), “Mẹ ơi đời con dõi bước theo Mẹ” (Mi Trầm), “Mẹ ơi, trên trần gian, con chưa thấy ai đến nhờ Mẹ mà Mẹ không thương giúp” (Nguyễn Duy)… Có thể nghĩ đến những lý do như: dễ tìm được cảm xúc để viết bài hát về người mẹ hơn là viết về người cha; có nhiều dịp lễ về Ðức Mẹ trong phụng vụ hơn các lễ về Thánh Giuse; cuộc đời Thánh Giuse lặng lẽ nên những lời ca tụng Thánh nhân cũng trầm lắng hơn.

Vị Thánh khiêm nhường và âm thầm chẳng muốn chúng ta so sánh gì đâu, nhưng lòng yêu mến Thánh Giuse thúc giục con cái của Ngài tìm kiếm những cách thức mới để bày tỏ tâm tình ca ngợi, cảm tạ, nguyện xin và nhờ lòng sùng kính cùng noi gương thánh nhân mà con người đến gần Thiên Chúa hơn. Năm đặc biệt tôn kính Thánh Giuse do Ðức Thánh Cha Phanxicô công bố là một thời gian hồng phúc để những người viết thánh ca suy niệm nhiều hơn về Thánh Cả. Ðây cũng là thời điểm đầy hứa hẹn để có được những bài hát mới về Thánh Giuse, hòa vào đời sống đạo đức của cộng đoàn tín hữu Công giáo Việt Nam. Ðã thấy những người viết thánh ca bàn luận và trao đổi với nhau những nguồn văn để tìm ý cho lời ca đặt vào những sáng tác mới.

Mới nhất là Tông thư “Với trái tim người Cha” (Patris Corde) của Ðức Phanxicô với những phần suy niệm về hình ảnh người Cha nơi Thánh Giuse dưới các góc cạnh : người Cha khả ái, người Cha trìu mến, người Cha vâng phục ý Chúa, người Cha đón nhận mọi hoàn cảnh, người Cha can đảm, người Cha lao động. Nguyên lời giải thích ngắn của Ðức Thánh Cha cũng có thể làm ý cho lời một bài hát : “Tôi đặt nhan đề cho Tông thư này là Từ trái tim người Cha. Thiên Chúa đã ủy thác cho Thánh Giuse hai kho tàng quý giá nhất của Ngài là Chúa Giêsu và Mẹ Maria, và Thánh nhân đã đáp ứng một cách trọn vẹn bằng đức tin, lòng can đảm và tình trìu mến với trái tim của một người Cha”. Kết thúc Tông thư là một kinh nguyện ngắn có thể hát lên : “…Lạy Thánh Giuse diễm phúc, xin hãy tỏ ra Ngài là cha của chúng con và hướng dẫn chúng con đi trên đường đời. Xin chuyển cầu cho chúng con được ân sủng, lòng thương xót và lòng can đảm, và xin bảo vệ chúng con khỏi mọi sự dữ. Amen”.

Ngoài ra, chúng ta còn có Tông huấn “Người coi sóc Ðấng Cứu Thế” (Redemptoris Custos) của Ðức Thánh Cha Gioan Phaolô II (1989), suy niệm ý tưởng Thánh Giuse tham dự vào mầu nhiệm Thiên Chúa qua các biến cố của cuộc đời Thánh nhân. Có thể sẽ có bài hát mang nội dung thần học sâu sắc dệt theo ý tưởng này trong Tông huấn : “Cùng với Ðức Maria, Thánh Giuse đã tham dự vào mầu nhiệm Nhập thể; Ngài đã dấn thân vào cùng một biến cố cứu độ, Ngài đã là người săn sóc chính tình yêu mà Thiên Chúa Cha, qua sức mạnh của tình yêu ấy, đã tiền định cho ta làm nghĩa tử nhờ Ðức Giêsu Kitô”.

Cũng có thể dệt nhạc cho những ý tưởng trong “Kinh ông Thánh Giuse bầu cử” rất quen thuộc, do Ðức Thánh Cha Lêô XII chấp bút và đặt vào Thông điệp “Về lòng sùng kính Thánh Giuse” (Quamquam Pluries) ban hành năm 1889: “Lạy ơn Ông Thánh Giuse. Chúng con chạy đến cùng Người, trong cơn gian nan chúng con mắc phải. Chúng con đã kêu van cùng Rất Thánh Ðức Bà là Ðấng đã làm Bạn cùng Người, phù hộ gìn giữ chúng con, thì chúng con cũng lấy lòng trông cậy cho vững vàng, mà xin Ông Thánh Giuse bầu cử cho chúng con như vậy…”.

Ý tưởng cho bài hát cũng có trong các nguồn văn Phụng vụ, đó là lời nguyện, kinh tiền tụng, thánh thi trong các giờ kinh Phụng vụ của các ngày lễ như lễ Thánh Giuse 19 tháng 3, lễ Thánh Giuse lao động 1 tháng 5, lễ Thánh Gia, lễ ngoại lịch kính Thánh Giuse. Ðây là những lời nguyện trong thánh lễ về Thánh Giuse: “Chúa đã giao phó Ðức Giêsu cho Thánh cả Giuse và Thánh nhân đã trung thành gìn giữ trong giai đoạn đầu của công trình cứu độ. Xin nhận lời thánh nhân chuyển cầu, cho Giáo Hội luôn luôn cộng tác với Ðức Giêsu để hoàn tất công trình Người đã khởi đầu” (Lời nguyện nhập lễ lễ Thánh Giuse, Bạn Trăm Năm của Ðức Maria); “Lạy Chúa, xưa Thánh Cả Giuse đã hết lòng phục vụ Ðức Kitô, Con Một Chúa Ðấng sinh làm con Ðức Trinh Nữ Maria…” (Lời nguyện tiến lễ lễ Thánh Giuse, Bạn Trăm Năm của Ðức Maria); “Lạy Thiên Chúa tạo thành trời đất, Chúa đã muốn cho con người lao động để tiếp tục công trình của Chúa. Xin nhận lời thánh cả Giuse chuyển cầu, cho chúng con biết noi gương người để lại là chu toàn nhiệm vụ Chúa đã trao phó hầu được hưởng niềm vui Chúa đã hứa cho tôi tớ trung thành…” (Lời nguyện nhập lễ lễ Thánh Giuse Thợ); “Trong ngày lễ Kính nhớ thánh Giuse, chúng con cùng tung hô, chúc tụng và ca ngợi Chúa. Thánh Giuse là người công chính, Chúa đã cho kết bạn với Ðức Trinh Nữ, Mẹ Chúa Trời. Thánh nhân là tôi tớ trung tín và khôn ngoan, Chúa đã trao phó Thánh Gia cho người coi sóc, để người thay quyền Chúa, gìn giữ Ðức Giêsu Kitô, Chúa chúng con, là Con Một Chúa đã nhập thể bởi quyền năng Chúa Thánh Thần…” (Kinh tiền tụng lễ kính Thánh Giuse).

Và một bài thơ về Thánh Giuse :

Hỡi người thợ vô danh

Của xưởng mộc nghèo khó,

Xin ban no lành

Cho người lao công khắp cùng xứ sở.

Chúng con cần gương ngài

Ðể thấy kho tàng trong giọt mồ hôi,

Thấy nụ cười trong từng dòng nước mắt,

Thấy Nước Trời trong lòng đất mẹ cằn khô,

Thấy sáng tạo, đi lên, tình người,

Yêu thương và hợp nhất.

Thấy lớn lao trong từng nhỏ nhặt,

Thấy vinh quang trong khổ nhục, ngài ơi.

Hỡi người thợ vô danh

Của xưởng mộc nghèo khó,

Xin cho những người đang xây dựng thế giới này

Thấy ngài phục sinh,

Thấy ngài phục sinh trong bàn tay của họ.

(Thánh thi trong phần Kinh sách của Giờ kinh Phụng vụ lễ Thánh Giuse Thợ).

Nhạc sĩ Phanxicô

(Theo Báo Công giáo và Dân tộc, website: cgvdt.vn)