Đình làng Yên Phụ thờ ai?
Phường Yên Phụ vào thời Lê có tên là phường Yên Hoa, huyện Quảng Đức. Đến thời Nguyễn vì phạm úy tên bà Hồ Thị Hoa là mẹ của vua Thiệu Trị nên đổi tên thành Yên Phụ. Đình thờ ba vị Thành hoàng, vốn là ba anh em: Uy Linh Lang Đại Vương, Vương Duy Đại Vương, Vương Ba Đại Vương.
Theo truyền thuyết và sách “Tây Hồ chí” và thần phả lưu giữ ở đình, Uy Linh Lang là con trai của hoàng hậu Minh Đức, dưới thời Trần Thánh Tông ( trị vì từ 1258 – 1278). Uy Linh Lang được chăm sóc chu đáo, hay ăn, chóng lớn. Đến khi đi học, ông thông minh lanh lợi khác người. Ở tuổi 18, ông ham mê đạo Phật, xin phép vua cha cho xuất gia nhưng không được chấp thuận. Uy Linh Lang bèn thay áo, giả làm dân thường, trốn đi tìm thầy học đạo. Mới học được vài tháng đã thông hiểu nhiều kinh sách nhà Phật, được nhiều người biết tiếng. Vua cha triệu Uy Linh Lang về kinh đô, cho ở trại Bình Thọ (tứ Yên Hoa), hàng tháng cấp lương bổng để tĩnh tâm tu luyện.
Khi Uy Linh Lang tròn 20 tuổi, quân Nguyên Mông kéo sang xâm lược nước Đại Việt lần thứ ba. Căm thù giặc người người đều trích vào cánh tay hai chữ “Sát thát” tỏ ý chí giết giặc cứu nước. Trước tình thế đó, Uy Linh Lang nói: “Làm trai sinh ra giữa trời đất, nếu không dẹp giặc cứu đời thì sao có tên lưu lại trong sử sách”. Rồi ông viết bài biểu dâng lên vua xin được cầm quân đánh giặc. Nhà vua chuẩn y.
Uy Linh Lang dựng cờ chiêu mộ binh sĩ, chỉ trong vài ngày đã có hàng nghìn người theo ông luyện tập quân sự, học binh pháp, tổ chức đội ngũ chỉnh tề. Đội quân của ông tự xưng là “Thiên tử quân”, tiến đánh quân Nguyên Mông ở Bàn Than, Vạn Kiếp, Mạn Trù, Đông Kết… lập được nhiều chiến công. Khi bình công, xét thưởng, Uy Linh Lang được vua phong là Dâm Đàm Đại Vương. Ông không màng danh lợi mà ở lại chùa Ngọc Hồ để tu thiền. Giờ ngọ ngày 8/8 năm Bính Tý, Đại Vương không bệnh mà hóa. Vua ban cho xây đền thờ ông ở Nhật Chiêu (nay là Nhật Tân) và các nơi khác như ở Yên Hoa (Yên Phụ).
Những nơi ông đi qua nhân dân nhớ và lập đình thờ phong Thành Hoàng làng. Cũng vì thế, không chỉ riêng đình Yên Phụ mà ở các nơi thờ Uy Linh Lang đều tổ chức Hội vào 10/2 âm lịch hàng năm. Riêng đình Yên Phụ còn là nơi Uy Linh Lang từng ngồi làm việc nước. Dân làng Yên Phụ luôn tin vào sự phù trợ của Uy Linh Lang trong việc phát triển kinh tế. Hàng năm, dân cầu xin ông phù trợ để đắp đê được thuận lợi. Để tỏ lòng biết ơn, dân vùng này kiêng nói chữ “Lang” (khoai lang gọi là khoai dây).
Kiến trúc đình làng Yên Phụ
Đình được xây dựng theo kiểu kiến trúc cổ, độc đáo của Hà Nội với lối nhà dọc, mặt đình quay về hướng Bắc. Ngôi đình trải dài theo thế đất tạo nên chiều sâu cần thiết và vẻ thâm nghiêm, tao nhã của một di tích tín ngưỡng truyền thống. Cổng đình được xây theo kiểu tứ trụ. Qua cổng, là sân đình khá rộng, hai bên hai dãy nhà dải vũ, tiếp đến là đại đình được xây theo kiểu chữ đinh. Đình có năm gian đại đình và năm gian hậu cung. Đình làm theo lối nhà dọc nên cũng thờ dọc.
Cửa đình mở theo kiểu bức bàn. Mái đình được lợp bằng ngói mũi hài, các góc đao uốn cong quay chầu về nóc mái. Chính giữa bờ nóc mái có đắp nổi hình hai con rồng chầu mặt trời, bên cạnh là đôi phượng xòe cánh. Hai đầu bờ nóc lại có đắp nổi hình hai con nghê.
Đình được làm bằng gỗ lim, cột bào trơn, kê trên các chân tảng đá xanh. Nghệ thuật chạm khắc, trang trí gồm những mảng chạm với những đề tài phong phú, độc đáo. Các đầu bẩy chạm nổi đề tài rồng mây, tứ linh. Các đầu dư chạm hình đầu rồng, miệng há to ngậm viên ngọc tròn, mắt rồng lồi to, mũi nở, tóc và bờm bay ngược về phía sau. Các bức cốn, chạm nổi đề tài tứ linh, tứ quý, rồng cuốn thủy và các hình hoa lá mâu cách điệu…Nhìn chung, nghệ thuật chạm khắc gỗ ở đây khá tinh xảo, đường nét sâu đậm, sống động, mang phong cách nghệ thuật thế kỷ XVII-XVIII.
Hậu cung được làm nối liền với đại đình, tạo thành hình chữ đinh, gồm ba gian thoáng mát. Chính giữa hậu cung có khán thờ bằng gỗ sơn son thếp vàng. Trong đó đặt ba bộ long ngai, bài vị, mũ áo của ba vị thành hoàng. Phía trước đặt các đồ thờ tự. Nổi lên trên các hàng cột đình ở phía trước là những bức hoành phi, câu đối ca ngợi đức hạnh của thần và phong cảnh tuyệt mỹ của di tích. Đình Yên Phụ còn lưu giữ được nhiều tư liệu Hán Nôm quý như các sắc phong, chuông đồng, bia đá…
Đình Yên Phụ là một danh lam thắng tích nổi tiếng. Đây là nơi giáo dục truyền thống yêu nước của các thế hệ người Yên Phụ, đúng như lời của cố Phó Chủ tịch nước Hùng Tấn Phát ghi trong sổ lưu niệm của đình: “Tôi rất vui mừng phấn khởi được dịp đến thăm đình Yên Phụ – Một di tích quý báu của đất nước, niềm tự hào của dân tộc về truyền thống yêu nước của nhân dân Việt Nam anh hùng. Mong rằng đình Yên Phụ cần được khôi phục tốt làm nơi tưởng nhớ các vị anh hùng dân tộc, đồng thời, là trung tâm giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ”.
Đình Yên Phụ được xếp hạng di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia ngày 27/2/1986.
Lễ hội Đình làng Yên Phụ diễn ra vào 10 tháng 2 âm lịch hàng năm.
